αποκτήσουν μια πραγματική ευρωπαϊκή διάσταση. Αντ’ αυτού λειτουργούσαν περισσότερο σαν χαμηλής συμμετοχής δημοψηφίσματα για εθνικά - τοπικά ζητήματα κάθε χώρας.
Όμως, αυτή τη φορά κάτι δείχνει να αλλάζει:
● Το άνευ προηγουμένου κύμα των πολλαπλών κρίσεων μεταξύ 2014 και 2019, μεταξύ των οποίων και η οικονομική, έδωσε έμφαση στην αλληλεξάρτηση της Ευρώπης και στον ρόλο των πανευρωπαϊκών πολιτικών ρυθμίσεων.
● Η αύξηση των μεταναστευτικών ροών το 2015 προκάλεσε ένα δράμα πανευρωπαϊκό, όχι μόνο ελληνικό, γερμανικό ή ουγγρικό.
● Δίκτυα τρομοκρατών χτύπησαν πόλεις σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.
● Το Brexit, η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και η άνοδος της Κίνας απειλούν την Ευρώπη ως ολότητα.
Λόγω αυτών των γεγονότων οι ευρωεκλογές που θα διεξαχθούν μεταξύ 23 και 26 Μαΐου αναμένεται να είναι οι πιο «ευρωπαϊκές» έως τώρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι είναι ξαφνικά ικανοποιημένοι με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλλον το αντίθετο. Όμως η ταπεινωτική απόπειρα της Βρετανίας να φύγει ανάγκασε τους ευρωσκεπτικιστές να βρουν άλλες ρητορικές και να σταματήσουν τα περί εξόδου από την Ε.Ε.
Η υποστήριξη προς την Ένωση έχει ανέβει στους πολίτες αρκετών χωρών, σύμφωνα με τον «Economist». Έτσι, για να διατηρηθούν στο παιχνίδι, οι ευρωσκεπτικιστές άλλαξαν ατζέντα και επικεντρώθηκαν, στην πλειονότητά τους, στο να αλλάξει η Ευρώπη εκ των έσω.
Νέο «καστ» πρωταγωνιστών
Γενικότερα οι έξωθεν απειλές και οι εσωτερικές κρίσεις τόνισαν τη σημασία και την ασπίδα προστασίας της Ευρώπης. Έκαναν πιο ελκυστική την έννοια μιας «Ευρώπης που προστατεύει». Και έβαλαν στο προσκήνιο ένα χαρακτηριστικό «καστ» πολιτικών:
● Η Άνγκελα Μέρκελ θεωρείται σε ολόκληρη την Ευρώπη ως η πρωταγωνίστρια της ευρωκρίσης και της κρίσης του μεταναστευτικού.
● Ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία αναγορεύτηκε στον αυτόκλητο υπερασπιστή μιας «χριστιανικής Ευρώπης».
● Ο Εμανουέλ Μακρόν αναδείχθηκε σε «προπύργιο εναντίον του λαϊκισμού».
● Ο Ματέο Σαλβίνι, υπουργός Εσωτερικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης στην Ιταλία, είναι ο φανατικός αντίπαλος του Μακρόν.
Από τη σελίδα του στο Facebook ο Σαλβίνι υποστήριξε ενθουσιωδώς τα «Κίτρινα Γιλέκα» και παρότρυνε τους Γάλλους να καταψηφίσουν τον Μακρόν. Παραδόξως αυτού του είδους ο «ευρωπαϊσμός» είναι πιο προχωρημένος ανάμεσα σε λαϊκιστές και εθνικιστές που επιχειρούν πανευρωπαϊκά κινήματα.
Για παράδειγμα, στις 8 Απριλίου ο Σαλβίνι ανακοίνωσε μια νέα εκλογική συμμαχία με Γερμανούς, Δανούς και Φινλανδούς ακροδεξιούς ηγέτες. Στις 19 Απριλίου στη συμμαχία τους προσχώρησε και η Μαρίν Λεπέν με το κόμμα της. Πρόκειται να κάνουν και μια κοινή μαζική προεκλογική συγκέντρωση στο Μιλάνο το τελευταίο προεκλογικό Σαββατοκύριακο του Μαΐου.
Το εξασθενημένο Κέντρο όμως αρχίζει, αν και αργά, να τους φθάνει και να αντιδρά ανάλογα, κι αυτό με ευρωπαϊκό τρόπο, όχι εθνικά. Τον προηγούμενο μήνα ο Μακρόν δημοσιοποίησε ένα «μεγάλο σχέδιο» για την Ευρώπη μέσω μιας συνέντευξης στην Ιταλία και ενός άρθρου που δημοσιεύτηκε σε 22 γλώσσες με την ελπίδα για μια ισχυρή ομάδα κεντρώων στο επόμενο Ευρωκοινοβούλιο.
Εξάλλου η Άνεγκρετ Κραμπ - Καρενμπάουερ, ηγέτις των Χριστιανοδημοκρατών της Γερμανίας, έκανε προεκλογική καμπάνια με τον Μάνφρεντ Βέμπερ στις Βρυξέλλες.
Από το Ζάππειο στην Αθήνα ο Βέμπερ, που ευελπιστεί να είναι ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν, λανσάρισε το πρόγραμμά του για την Ευρώπη, που περιλαμβάνει ένα ευρωπαϊκό FBI, τον τερματισμό των ενταξιακών συνομιλιών της Ε.Ε. με την Τουρκία και τη στήριξη νέων προσπαθειών στην αναζήτηση θεραπείας για τον καρκίνο.
Μέσα στον Μάιο η Μέρκελ πρόκειται για πρώτη φορά να έχει προεκλογική εκδήλωση εκτός Γερμανίας.
Στόχος οι μετριοπαθείς
Το αν αυτές οι προσπάθειες θα αυξήσουν τη συμμετοχή μετριοπαθών ψηφοφόρων είναι αμφίβολο, αλλά όχι απίθανο.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (European Council on Foreign Relations - ECFR), το οποίο είναι ένα think tank, υπάρχει μια «κινητοποίηση των φιλοευρωπαϊστών ψηφοφόρων» ως απάντηση στον λαϊκισμό. Ως σημάδια δείχνουν την εκλογή ξεκάθαρα ευρωπαϊστών Προέδρων σε Γαλλία, Αυστρία, Σλοβακία και την άνοδο «ομοσπονδιακών» κομμάτων, όπως οι Πράσινοι στη Γερμανία και την Ολλανδία.
Αυτή τη φορά οι ψηφοφόροι δίνουν λίγη παραπάνω προσοχή και σημασία στις δημόσιες συζητήσεις για την Ευρώπη, για θέματα όπως το μεταναστευτικό, η ασφάλεια, η οικονομία, οι σχέσεις με ΗΠΑ και Κίνα, που αφορούν όλους τους πολίτες της Ευρώπης.
Το Ευρωβαρόμετρο μέτρησε το καλοκαίρι ένα 41% των Ευρωπαίων ψηφοφόρων που ήξεραν χονδρικά πότε θα γίνουν οι ευρωεκλογές. Στην αντίστοιχη ημερομηνία πριν από τις προηγούμενες ευρωεκλογές το ποσοστό ήταν 34%.
Τον Σεπτέμβριο το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στην Ευρώπη για τις ευρωεκλογές έφθασε στο 51%. Στις ευρωεκλογές του 2014 τέτοιο ποσοστό δεν είχε σημειωθεί, παρά μόλις έναν μήνα πριν από την τότε ψηφοφορία. Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν ότι οι ψηφοφόροι δεν θεωρούν πια δεδομένη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνεπώς αυξάνεται το ποσοστό αυτών που ενδιαφέρονται να μην τη χάσουν.
Είναι βέβαιο ότι τα εσωτερικά πολιτικά ζητήματα κάθε χώρας θα συνεχίσουν να είναι τα κυρίαρχα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) όμως εκτιμά ότι οι ευρωεκλογές του Μαΐου θα αποτελέσουν ένα είδος υβριδίου: θα είναι «εθνικά επικεντρωμένες, αλλά παράλληλα επηρεασμένες από ζητήματα που προκύπτουν αλλού στην Ευρώπη».
Οι τρεις φάσεις
Αργά και δοκιμαστικά, ίσως και προσωρινά, πάντως οι πολιτικές στην Ε.Ε. αρχίζουν να γίνονται λίγο περισσότερο ευρωπαϊκές, σύμφωνα με τον «Economist».
Η μεταψυχροπολεμική ιστορία της Ευρώπης θα μπορούσε να διαιρεθεί σε τρεις φάσεις, η κάθε μια με διάρκεια δεκαετίας:
● Η φάση από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου μέχρι την είσοδο του ευρώ το 1999 χαρακτηρίστηκε από θεσμική επέκταση.
● Η φάση από το 1999 μέχρι το 2009 ήταν η περίοδος της γεωγραφικής επέκτασης καθώς η Ε.Ε. απέκτησε δώδεκα νέα μέλη.
● Στην τελευταία φάση, από το 2009 έως σήμερα, κυριάρχησαν οι κρίσεις: στην οικονομία της Ευρωζώνης, σε μέρη περί της Ευρώπης όπως στην Ουκρανία και τη Συρία, στις μεταναστευτικές ροές της Μεσογείου, στην απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει και στη διατλαντική συμμαχία υπό την Προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ.
Οι πιέσεις
Για μεγάλο διάστημα η Ευρώπη έμοιαζε με φτερό στον άνεμο. Όμως πρώτη φορά εδώ και πάρα πολύ καιρό η Ευρώπη δείχνει να πλησιάζει σε κάτι σαν κοινό σκοπό, «μια Ευρώπη που προστατεύει», όπως διατυπώθηκε από τον Μακρόν. Το τι ακριβώς σημαίνει αυτό στην πράξη, το αν η Ευρώπη μπορεί να το πραγματοποιήσει και αν είναι καν επιθυμητό είναι όλα θέματα προς συζήτηση. Πάντως η Ευρώπη δείχνει να έχει μια νέα αίσθηση κατεύθυνσης, πιεζόμενη για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό από την άνοδο της Ακροδεξιάς.
Ο Λουκ Βαν Μίντελαρ, Ολλανδός ιστορικός και μέλος του Ολλανδικού Συμβουλίου για τις Διεθνείς Υποθέσεις (Dutch Advisory Council on International Affairs), έγραψε ότι οι αυτοσχεδιασμοί της Ευρώπης επί μια δεκαετία κρίσεων και επειγόντων ζητημάτων άλλαξαν την Ε.Ε. Περιγράφει ότι η Ευρώπη έφθασε στο σημείο στο οποίο αναγνώρισε την ίδια της τη θνητότητα και την ανάγκη να παλέψει για την ίδια της την κυριαρχία και νομιμότητα.
Η Ευρώπη, μέσα από όλες αυτές τις κρίσεις, ξαφνικά συνειδητοποίησε ότι πρέπει να αμυνθεί. Και αυτό σημαίνει να προστατέψει τους πολίτες της από τις αιτίες που έκαναν τους Βρετανούς ψηφοφόρους να απορρίψουν την Ε.Ε.
Οι πιο πρόσφατες ευρωπαϊκές αποφάσεις έρχονται ως απάντηση στις γεωπολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν μακριά από την Ευρώπη, αλλά κι από την επίγνωση ότι η ευρωπαϊκή ασφάλεια και «κυριαρχία» δεν μπορούν πια να θεωρούνται δεδομένες:
● Ισχυρότερη ασφάλεια των ευρωπαϊκών συνόρων.
● Νέα κεφάλαια και εξουσίες για τη Frontex.
● Ρυθμιστικές απαιτήσεις για τις μεγάλες ψηφιακές εταιρείες της Αμερικής (Facebook, Twitter, Google, YouTube κ.λπ.).
● Κινήσεις για δημιουργία κοινής ευρωπαϊκής άμυνας.
● Ισχυροποίηση των νόμων επί των online πνευματικών δικαιωμάτων.
Η τελευταία κίνηση της Ευρώπης υπέρ της προστασίας της ήταν στις 9 Απριλίου, όταν στη σύνοδο κορυφής Ε.Ε. - Κίνας πίεσε το Πεκίνο να σταματήσει να υποχρεώνει ευρωπαϊκές εταιρείες να μεταφέρουν σε κινεζικές τεχνογνωσία και τεχνολογία.
Καθ’ οδόν για τις κάλπες στα τέλη του μήνα οι Ευρωπαίοι πολιτικοί επικεντρώνουν τις εκστρατείες τους λιγότερο πάνω στο αν η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι «καλή» ή όχι. Άλλωστε το Brexit έκοψε την όρεξη άλλων να αποχωρήσουν και να στραφούν περισσότερο στο πώς μπορεί η Ευρώπη να προστατέψει τον απλό πολίτη από τις αλλαγές.
Οι πιο κεντρώοι πολιτικοί δείχνουν να προσφέρουν μια σειρά μετριοπαθέστερων μέτρων οικονομικής και κοινωνικής προστασίας σε σύγκριση με πολιτικές που προωθεί η Ακροδεξιά.
Εύκολα λέγεται, δύσκολα γίνεται
Το σημαντικό πρόβλημα είναι ότι το μότο «Η Ευρώπη που προστατεύει» εύκολα λέγεται, αλλά πολύ πιο δύσκολα εφαρμόζεται. Με το να προστατέψει τους πολίτες της από πράγματα που δεν τους αρέσουν η Ε.Ε. μπορεί να γίνει πιο δημοφιλής και κατά συνέπεια πιο σταθερή. Όμως υπάρχουν δυο εμπόδια.
1. Το πρώτο είναι ότι κάποιοι προστατευτισμοί στον οικονομικό τομέα κρίνεται από τους ειδικούς ότι βλάπτουν την παραδοσιακή έννοια της ανοιχτής Ευρώπης, που αποτελεί τη βάση της ευημερίας στην Ε.Ε. Για παράδειγμα η συνένωση εταιρειών με σκοπό τη δημιουργία νέων «ευρωπαϊκών πρωταθλητών» - μεγαθηρίων, όπως προτείνει η βιομηχανική στρατηγική Βερολίνου - Παρισίων, κατηγορείται πως στρέφεται κατά του ανταγωνισμού.
2. Το δεύτερο εμπόδιο είναι ότι η Ευρώπη δεν διαθέτει τον συντονισμό που χρειάζεται για να παίξει τον ρόλο που υπόσχονται οι ηγέτες της.
● Οι ευρωπαϊκές πολιτικές κατακερματίζονται ακόμη περισσότερο.
● Ο γαλλογερμανικός άξονας, που βρίσκεται στον πυρήνα της Ε.Ε., είναι ουσιαστικά στάσιμος.
● Μια μεγαλύτερη και πιο διαφοροποιημένη Ευρώπη αποδεικνύεται πολύ δύσκολη στη διαχείρισή της.
Αν δεν αντιμετωπιστούν αυτά τα δομικά εμπόδια, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν πρόκειται να προσφέρουν στους ψηφοφόρους καμία από τις προστασίες που υπόσχονται. Κι αυτό ενέχει τον κίνδυνο, αντί για την εποχή της «Ευρώπης που προστατεύει», να ανατείλει άλλη μια δεκαετία πολλαπλών και ενδεχομένως ακόμη σοβαρότερων κρίσεων...
topontiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου