Προς μια άλλη Ευρώπη...

Η Ε.Ε. δημιουργήθηκε από τις κοινωνίες που έτρεμαν το παρελθόν. Τώρα οι Ευρωπαίοι τρέμουν το μέλλον. Προς μία άλλη Ευρώπη. Ευρωπαίος αναλυτής, 2019.

Όταν το 1957 ιδρύθηκε η ΕΟΚ, ο στόχος ήταν...
η εδραίωση της ειρήνης μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Για τη γενιά του πολέμου η ένωση ήταν κάτι περισσότερο από μια τελωνειακή ελευθερία εμπορίου βιομηχανικών και αγροτικών προϊόντων και συνδιαχείριση του άνθρακα και του χάλυβα. Πάντα ήταν κάτι περισσότερο∙ από την εποχή που ο Βίκτορ Ουγκό, το 1849, είχε μιλήσει για Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης στο Διεθνές Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι.

Η Ε.Ε. στα εβδομήντα χρόνια της ύπαρξής της είχε επιτυχίες και αποτυχίες –μαζί με πολλά ναρκωτικά: συντηρητισμό, ριζοσπαστισμό, ουτοπισμό, χριστιανισμό, αψέντι, αλκοόλ… να γεμίζουν τη μαύρη τρύπα με όψεις που κάνουν τις ίντριγκες και τους πολέμους της Ευρώπης να περιφέρονται σαν φαντάσματα.

Μαζί με τις αβλεψίες της νομισματικής αρχιτεκτονικής , οι αδυναμίες φάνηκαν στα τελευταία δέκα χρόνια. Οι Ευρωπαίοι το αναγνωρίζουν αυτό. Ολοι θέλουν μια άλλη Ευρώπη. Παρόλα αυτά, το στοιχείο του αιφνιδιασμού κινδυνεύει να γίνει κυρίαρχο, όπως είχε γίνει με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου και όπως ξανάγινε με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σε κάθε περίπτωση, είναι ανεύθυνη η κουβέντα για το σκορ του εθνικού ντέρμπι Τσίπρας-Μητσοτάκης, και δεν είναι οι ευρωεκλογές –όπως θέλει ο κ. Μητσοτάκης‒ μία αναμέτρηση που, την επόμενη μέρα, θα δρομολογήσει αλλαγή φρουράς. Μπορεί στη Ν.Δ. το όραμα για το ευρωπαϊκό μέλλον –υποθέτοντας ότι υπάρχει τέτοιο‒ να εξαντλείται από το αν θα κυβερνά ο Κυριάκος ή από το αν ο Αδωνης θα στήνει ειδικά δικαστήρια.

Όμως, αυτό που, κυρίως, αφορά τους Ελληνες είναι το μεγάλο κάδρο: η Ευρώπη, το μέλλον της, η θέση της στον Κόσμο, η ένωση των λαών της, η μεταξύ τους αλληλεγγύη, η αδελφοσύνη και η άνοδος της ευημερίας σε πλαίσιο ειρήνης και δημοκρατίας. Ενδιαφέρει η μοίρα της Ελλάδας.

Κακά τα ψέματα, το ζήτημα που απασχολεί σήμερα περισσότερο τους Ευρωπαίους δεν είναι μονοσήμαντα η μετανάστευση, αλλά η οικονομία. Ενδιαφέρει η ανισότητα που αυξάνεται σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ και η απόκλιση Βορρά-Νότου εξαιτίας της κρίσης και της οικονομικής στασιμότητας.

Αυτό που διαφεύγει σήμερα ότι σε 11 από τις 14 χώρες (από πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου YouGov και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων), η πλειονότητα αναγνωρίζει ότι η πραγματικότητα στην Ευρώπη είναι αυτή του ανταγωνισμού και της σύγκρουσης και όχι της συνεργασίας∙ ότι εντός των επόμενων 10-20 ετών –αν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές‒ θα είναι αναμενόμενη μια πιθανή κατάρρευση της Ε.Ε.

Αν αναλογιστεί κάποιος ότι το σχέδιο της ένωσης της Ευρώπης ήταν κάποτε φάρος ελπίδας ‒όχι για τους λαούς της Ευρώπης αλλά για τους λαούς του Κόσμου‒, για μια παγκόσμια συνεργασία βασισμένη σε πανανθρώπινες αξίες, αποτελεί δυσοίωνη αναστροφή η πτώση της μεταψυχροπολεμικής αυτοπεποίθησης και η άνοδος της εθνικιστικής αναδίπλωσης.

Επομένως, έχει σημασία το ποιος θα ηγηθεί της Ε.Ε. για τα επόμενα πέντε χρόνια. Ποιος θα αντικαταστήσει τον Γιούνγκερ στη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Ντόναλντ Τουσκ στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ποιος θα είναι ο Υπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής στη θέση της Φεντερίκα Μογκερίνι και, κυρίως, ποιος θα διαδεχθεί τον Μάριο Ντράγκι στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Σημασία θα έχει η αντικατάσταση της νεοφιλελεύθερης συμμαχίας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος που δημιούργησε τα προβλήματα στην Ε.Ε. και επέβαλε την αγοραία και ιδιοτελή διαχείριση των σύνθετων κοινωνικών, πολιτισμικών και πολιτικών υποθέσεων, με ανευθυνότητα, εγωισμούς και ρηχότητα.

Μεγαλύτερη, συνεπώς, σημασία θα έχει η προώθηση δυνάμεων της συνοχής μέσω της κοινωνικής σύμβασης που θα περιλαμβάνει πρόνοιες, από τις διαταραχές στις αγορές εργασίας μέχρι την περιβαλλοντική προστασία, στα αυριανά ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Η εικαζόμενη ανάκαμψη του ευρωπαϊκού εθνικισμού και του ακροδεξιού αντιευρωπαϊσμού θα έχει συνέπειες που θα οξύνουν τις αποτυχίες της Ευρώπης. Αυτό που δεν ξέρουμε ακόμα είναι το μέγεθος των ζημιών.

Ωστόσο, κοιτώντας μπροστά, η Ευρώπη θα μπορούσε να ξαναγίνει φάρος ελπίδας σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από ανταγωνιστικές δυνάμεις: από την κινεζική αμετροέπεια του Σι Τζινπίνγκ και τον ρεβιζιονισμό του Πούτιν μέχρι τις αμφιθυμίες του Ντόναλντ Τραμπ ‒ κάτι που δείχνει ότι δεν είναι πλέον δεδομένη η φιλία και η συμμαχία με τις ΗΠΑ.

Σίγουρα, η απόσταση του χώριζε τον Γερμανό Μπίσμαρκ (που έλεγε το 1872 πως «η Ευρώπη είναι μια γεωγραφική έκφραση») από τον Γάλλο Πολ Βαλερί (που έλεγε το 1919 πως «Ευρώπη και Ευρωπαίος είναι μια έννοια κάπως ευρύτερη από γεωγραφική… είναι κάπως λειτουργική»), είναι τεράστια, όπως τεράστιες είναι οι αποστάσεις ελπίδας και απελπισίας, παρελθόντος και μέλλοντος. Οι Ευρωπαίοι δείχνουν να νοιάζονται για το παρόν, το διεκδικούν και, όπως πάντα, θα το πετύχουν. Το ερώτημα είναι προς ποια κατεύθυνση θα το στρέψουν. Κοντός ψαλμός…

Θανάσης Βασιλείου
efsyn.gr