ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ως «αδιόρθωτο» και «απαίσιο» περιγράφουν οι New York Times, η New York Herald και το Associated Press τον ηγέτη της Βενεζουέλας. Ο τελευταίος «απεχθάνεται τις πιο ιερές αξίες των πολιτισμένων εθνών», γράφουν τα...
δυτικά ΜΜΕ που υποστηρίζουν τον φιλελεύθερο «επαναστάτη», ο οποίος προσπαθεί να εξουδετερώσει τον «τύραννο».
Ο τελευταίος είναι ο πλέον μισητός στον δυτικό κόσμο, το κράτος του, αν και πλούσιο σε πόρους, είναι υπερχρεωμένο, η διακυβέρνηση της χώρας διεκδικείται από έναν επαναστάτη που έχει συγκεντρώσει έναν στρατό και βαδίζει προς το Καράκας.
Θα μπορούσαν όλα αυτά να συμβαίνουν το 2019, αλλά συνέβαιναν στη Βενεζουέλα του 1899, όταν η Δύση έπρεπε να τακτοποιήσει πάλι έναν μισητό δικτάτορα κάπου στην Καραϊβική. Οι ομοιότητες διαβολικές. Η κατάληξη ίδια; Πράγματι, η Βενεζουέλα την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα είχε βυθιστεί σε εμφυλίους οι οποίοι ακύρωναν τις όποιες προσπάθειες είχαν γίνει από τις κυβερνήσεις των φιλελεύθερων των προηγούμενων δεκαετιών.
Τοπικοί πανίσχυροι ηγέτες οι λεγόμενοι caudillos, απολίθωμα της ισπανικής αποικιοκρατίας, ξεπηδούσαν σε όλη τη χώρα, διεκδικώντας την κεντρική εξουσία. Το 1899, νικητής αναδείχτηκε ο δεινός πολέμαρχος Τσιπριάνο Κάστρο. Ο Κάστρο διαθέτοντας ηγετικές ικανότητες, θα κυβερνούσε με πυγμή την κατεστραμμένη από τους πολέμους χώρα. Ωστόσο, είχε μια μεγάλη διαφορά με τους προηγούμενους ηγέτες εκλεγμένους ή μη: Δεν τα πήγαινε καλά με τους ξένους.
Ήταν εξαιρετικά καχύποπτος με τους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων, καθώς και με τις μεγάλες εταιρείες που εκμεταλλεύονταν τη χώρα του. Τότε λοιπόν ξέσπασε η σοβαρότερη επανάσταση στη Βενεζουέλα αμφισβήτησης του Κάστρο. Ηγέτης τέθηκε ο μορφωμένος και φιλελεύθερος δημοκράτης Antonio Matos. Ο Matos απεχθανόταν τον αγροίκο δικτάτορα Κάστρο και ήθελε να εγκαθιδρύσει ένα φιλελεύθερο καθεστώς που θα διατηρεί καλές σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα. Γι’ αυτό εξάλλου φρόντιζε τη διεθνή του εικόνα, στέλνοντας ενημερώσεις στις μεγάλες εφημερίδες για τον αγώνα του που στρέφεται εναντίον του τυράννου Κάστρο.
Ο Γκουαϊδό του 19ου αιώνα
Εσωτερικά, ο Κάστρο ήταν πράγματι αυταρχικός αλλά η αλήθεια όμως ήταν κάπως διαφορετική από αυτή που έδιναν οι αντίπαλοί του. Ο Antonio Matos ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος της Βενεζουέλας, έχοντας στο τσεπάκι του όλο το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Όταν ανέλαβε την εξουσία ο Κάστρο ζήτησε από τον συμπατριώτη του Matos χρήματα για να διασωθεί η καταρρέουσα οικονομία της χώρας. Ο μεγαλοτραπεζίτης αρνήθηκε και ο Matos τον εξευτέλισε, φυλακίζοντας τον για ένα μικρό διάστημα και αναγκάζοντάς τον να παρελάσει ανάμεσα στο πλήθος. Λίγο καιρό μετά, ο Matos ξεκίνησε ένα ισχυρό κίνημα για να ανατρέψει τον μισητό Κάστρο.
Σε όλη τη διάρκεια είχε την αμέριστη οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από τους Ευρωπαίους. Το 1901, ξεκίνησε από την Αμβέρσα «βοήθεια» με το πλοίο Ban Righ που ήταν φορτωμένο με… πυρομαχικά. Η χρηματοδότηση της επανάστασης πραγματοποιούνταν μέσω μεταφοράς χρημάτων του αμερικανικού κολοσσού New York & Bermúdez Company.
Η αμερικανική εταιρεία θησαύριζε από την εκμετάλλευση της μεγαλύτερης λίμνης με πίσσα στον κόσμο που βρίσκεται στη Βενεζουέλα, παράγοντας άσφαλτο. Ήθελε, λοιπόν, επειγόντως να εξουδετερώσει τον εχθρικό Κάστρο. Οι δε Βρετανοί παρείχαν καταφύγιο στους επαναστάτες όταν στριμώχνονταν μέσω της γειτονικής αποικίας Τρινιδάδ. Μετά από λίγο καιρό ο Κάστρο πληροφορήθηκε ότι την επανάσταση στήριξε και η γαλλική εταιρεία επικοινωνιών French Cable Company.
Ο Matos, όμως, δίχως να διαθέτει ερείσματα στον λαό της χώρας και έχοντας απέναντί του έναν εξαιρετικά ικανό στρατιωτικά αντίπαλο δεν κατάφερε τον σκοπό του. Ακριβώς σε εκείνο το σημείο παρενέβησαν οι Ευρωπαίοι, αξιώνοντας από την κυβέρνηση της Βενεζουέλας να τους αποπληρώσει τα καθυστερημένα χρέη των προηγούμενων δεκαετιών. Δίχως ακόμα να το γνωρίζει ο Κάστρο, οι Δυτικοί είχαν δημιουργήσει ένα χάος στην πολύπαθη Βενεζουέλα τα προηγούμενα χρόνια, χρηματοδοτώντας μια εξέγερση. Στη συνέχεια θα διεκδικούσαν αποζημιώσεις και αποπληρωμή χρεών από το ίδιο κράτος! Η διπλωματία της κανονιοφόρου μπήκε σε εφαρμογή, και οι μηχανές την ισχυρών θωρηκτών άναψαν.
Η «κατασκευή» υποχρεώσεων
Οπωσδήποτε η Βενεζουέλα είχε νομικές και οικονομικές υποχρεώσεις απέναντι σε ξένα κράτη. Ωστόσο, αυτές δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν με τέτοιο τρόπο από τις Μεγάλες Δυνάμεις που οδηγούσαν ουσιαστικά στην πλήρη υποταγή του αδύναμου λατινοαμερικανικού κράτους.
Ο ίδιος ο Βρετανός επιτετραμμένος στο Καράκας Richard Edwardes είχε ανακαλύψει από τη δεκαετία του 1860 τον μηχανισμό απάτης που είχαν στήσει οι συμπατριώτες του, ώστε να ξεζουμίζουν τη Βενεζουέλα. Οι αποζημιώσεις που απαιτούσαν οι εγκατεστημένοι στη Βενεζουέλα Βρετανοί υπήκοοι, δήθεν για ζημιές που υπέστησαν λόγω των προηγούμενων εμφυλίων στη χώρα, βασίζονταν σε ψεύτικες μαρτυρίες και αυθαίρετους υπολογισμούς. O δε Αμερικανός πληρεξούσιος υπουργός Francis Loomis είχε εμπλακεί στην περίοδο 1897-1901 σε τέτοιες σκανδαλώδεις συμφωνίες, όπως αποκάλυψε ο διάδοχός του. Ο καθηγητής Kelvin Singh περιγράφει πώς γινόταν.
Ο Τσιπριάνο Κάστρο ήθελε να βάλει τέλος σε όλη αυτή την αρπαγή. Γι΄αυτό λοιπόν επανέφερε έναν παλαιότερο νόμο που αρνούνταν τη διαμεσολάβηση των ξένων πρεσβειών σε τέτοιου είδους διευθετήσεις. Τις παρέπεμπε κατευθείαν στη Δικαιοσύνη. Και όλα αυτά πριν ακόμα ανακαλυφθεί πετρέλαιο στη Βενεζουέλα, οπότε γίνεται αντιληπτό τι είδους πετρελαϊκή δημοκρατία θα έφερναν οι φιλελεύθεροι της Δύσης στην πολύπαθη λατινοαμερικανική χώρα.
Οι Ευρωπαίοι εξοργίζονται και βομβαρδίζουν
Οι Βρετανοί ήθελαν διακαώς την πλούσια σε κοιτάσματα χρυσού περιοχή Guiana. Ήθελαν να κλειδώσουν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στον ποταμό Ορινόκο που θα αναδείκνυε το Τρινιδάδ ως μεγάλη αποθήκη για τα προϊόντα που θα προωθούσαν στην αγορά της Βενεζουέλας, της Κολομβίας και της βόρειας Βραζιλίας. Θα διασφάλιζαν την κατάργηση του πρόσθετου φόρου 30% στα προϊόντα που εισάγονταν από τις βρετανικές και ολλανδικές Αντίλλες. Οι Ολλανδοί ήθελαν τα ίδια.
Τα γαλλικά και γερμανικά συμφέροντα ήταν κυρίως οικονομικής φύσεως, αποσκοπώντας στην αποπληρωμή των χρεών στις εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στη Βενεζουέλα. Οι δε Αμερικανικοί επικεντρώνονταν στην παραγωγή ασφάλτου και στο εμπόριο, αν και υποθέσεις τους είχαν πάνω-κάτω διευθετηθεί με την αμερικανο-βενεζουελανή διαιτησία του 1885.
Είναι γεγονός ότι καμία δύναμη δεν έδωσε προτεραιότητα στο εξωτερικό χρέος της Βενεζουέλας. Απλά ήθελαν να τιμωρήσουν τον πρόεδρο μιας χώρας που δεν διέθετε σε καμία περίπτωση τις ναυτικές δυνάμεις να αντισταθεί στις διπλωματικές τους απαιτήσεις. Ακόμα και όταν ο Κάστρο προθυμοποιήθηκε να ικανοποιήσει σοβαρό μέρος των αιτημάτων τους οι Ευρωπαίοι έμειναν ανικανοποίητοι. Ήθελαν να παρέμβουν άμεσα στα εσωτερικά της χώρας.
Ο Κάστρο γνώριζε ότι ο στόλος του δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να νικήσει τον ενωμένο στόλο των Ευρωπαίων, ενώ στο εσωτερικό της χώρας δεν είχε ακόμα απομακρυνθεί ο κίνδυνος των ανταρτών. Τα λιμάνια La Guayra και Puerto Cabello που ήταν εξαιρετικά σημαντικά για τα έσοδα της κυβέρνησης ήταν εκτεθειμένα στον στόλο των εισβολέων. Γι’ αυτό και αναγκάστηκε να ζητήσει τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ.
Ο Κάστρο πρότεινε σαν συμβιβαστική λύση να αναλάβει η Βενεζουέλα να δώσει αποζημιώσεις μόνο για τις καταστροφές που υπέστησαν οι Ευρωπαίοι στον εμφύλιο του 1898. Εξάλλου δεν άντεχε ο κρατικός προϋπολογισμός κάτι περισσότερο. Ήταν μια πρόταση που οι Μεγάλες Δυνάμεις την επεξεργάστηκαν με κανονιές!
Τον Ιανουάριο του 1903, οι Γερμανοί επιχείρησαν να εισέλθουν στη λίμνη Maracaibo, αλλά το παράκτιο οχυρό Fort San Carlos άνοιξε πυρ, καταστρέφοντας ένα γερμανικό πλοίο. Οι εξοργισμένοι Γερμανοί ύστερα από λίγες ώρες στείλανε ένα πολύ ισχυρότερο πλοίο που κατέστρεψε το οχυρό, το οποίο ήταν κατασκευασμένο τις αρχές του 17ου αιώνα. Αυτό όμως που προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή ήταν ο βομβαρδισμός και της παρακείμενης πόλης, όπου βρήκαν τον θάνατο 25 άμαχοι. Οι Γερμανοί δικαιολογήθηκαν ότι οι «Βενεζουελάνοι έριξαν πρώτοι».
Αντίθετα όμως με σήμερα, την περίοδο εκείνη ο βρετανικός και αμερικανικός Τύπος μόλις βγήκε στην επιφάνεια η μυστική συμφωνία Μεγάλης Βρετανίας και Γερμανίας για τον αποκλεισμό της Βενεζουέλας, εξοργίστηκε.
Στη Βρετανία η κοινή γνώμη θεωρούσε απαράδεκτο και περιττό να συμμαχεί η κυβέρνηση με τη μισητή Γερμανία για τη συλλογή κάποιων ασήμαντων χρεών στη μακρινή Βενεζουέλα. Στις ΗΠΑ ο κόσμος ξεσηκώθηκε όταν άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες κανονιές από τον αγγλογερμανικό στόλο εναντίον των φρουρίων της Βενεζουέλας
Αμερικανική διαιτησία
Ο Λευκός Οίκος ήταν έτοιμος να στείλει στόλο, καθώς οι Ευρωπαίοι είχαν τραβήξει πολύ το σχοινί. Ακόμα και τα ΜΜΕ της περιόδου εκείνης αποκάλυπταν καλύτερα τον κύκλο συμφερόντων από σήμερα. Μεγάλη μερίδα του διεθνούς Τύπου στάθηκε απέναντι στη διπλωματία των κανονιοφόρων και στην επέμβαση, αντίθετα με σήμερα. Ο Λευκός Οίκος μόλις είδε ότι οι Ευρωπαίοι γίνονταν επικίνδυνα πιεστικοί επενέβη καθώς θεώρησε ότι ίσως να πατούσαν πόδι στο δυτικό ημισφαίριο, μια εξέλιξη πάση θυσία απευκταία.
Τελικά οι δύο πλευρές έφτασαν σε συμφωνία βάσει της οποίας οι Ευρωπαίοι θα άρμεγαν το 30% των εσόδων της Βενεζουέλας από τα δύο σημαντικότερα λιμάνια της, το La Guaira και το Puerto Cabello. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δικαίωσε τις Μεγάλες Δυνάμεις ως προς την προτιμησιακή μεταχείριση των αιτημάτων τους από τη Βενεζουέλα. Το σημαντικότερο είναι ότι η επέμβαση των Ευρωπαίων νομιμοποίησε την παρεμβατική πολιτική των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική. Μέχρι τότε, με το Δόγμα Μονρόε απαγόρευαν την ευρωπαϊκή επέμβαση στο δυτικό ημισφαίριο. Εκείνη η κρίση όμως άλλαξε τα δεδομένα για την Ουάσινγκτον προς το καλύτερο. Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τη Βενεζουέλα, ώστε να δημιουργηθεί ένα προηγούμενο νομιμοποιημένης παρέμβασης.
Γκόμεζ (όρθιος) και Κάστρο την εποχή της φιλίας τους. Το 1908 ο πρώτος θα ανέτρεπε αναίμακτα τον άλλοτε ηγέτη του.
Βάσει του νέου δόγματος του προέδρου Ρούσβελτ (Roosevelt Corollary), οι ΗΠΑ πλέον θα είχαν το δικαίωμα να παρεμβαίνουν στις οικονομικές υποθέσεις των κρατών της Καραϊβικής και της Κεντρική Αμερικής αν τα τελευταία δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν το εξωτερικό τους χρέος, προκειμένου να αποκλείσουν τυχόν ευρωπαϊκή παρέμβαση.
Ο Κάστρο προσπάθησε να δημιουργήσει ένα συγκεντρωτικό κράτος, θέτοντας για πρώτη φορά τα θεμέλια ενός εθνικού κεντρικού στρατού. Προφανώς διέθετε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του αυταρχικού και υπερσυγκεντρωτικού τοπικού ηγέτη, αλλά όλες του οι πολιτικές είχαν κοινό παρανομαστή την αντίσταση στην εξωτερική εξάρτηση. Τελικά οι μεγάλες δυνάμεις βρήκαν έναν απροσδόκητο σύμμαχο: Την κακή του υγεία. Ο Τσιπριάνο, το 1908 θα έπρεπε να μεταβεί επειγόντως στην Ευρώπη για να νοσηλευτεί, καθώς αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Αυτό ήταν.
Οι Ευρωπαίοι φρόντισαν να μην επιστρέψει ποτέ καθυστερώντας τη διαδικασία της επιστροφής του στη χώρα του. Έτσι δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος, την προεδρία της χώρας να υφαρπάξει ο άλλοτε πιστός στρατηγός του Κάστρο, ο Γκόμεζ. Ο νέος ηγέτης θα εξελισσόταν στον ιδανικό Βενεζουελάνο πρόεδρο όχι για τον λαό αλλά για τις ΗΠΑ, τους Ευρωπαίους και φυσικά τις πετρελαϊκές εταιρείες. Δείτε στο πολύ ενδιαφέρον δημοσίευμα της εποχής τι απέγινε ο πλέον «δίχως πατρίδα» Κάστρο.
Αγαπητός στη Δύση, φρικιαστικός στους Βενεζουελάνους
«Τσιπριάνο Κάστρο, άνδρας δίχως πατρίδα» δημοσίευμα σε εφημερίδα των ΗΠΑ μετά την ανατροπή του Κάστρο.
Ας δούμε, όμως, τι συνέβη στη Βενεζουέλα του Γκόμεζ, που ανέβασαν οι Αμερικανοί. Ο στρατηγός Γκόμεζ, κατά τη διάρκεια των 28 ετών της διακυβέρνησής του (1908-1935), συγκέντρωσε μια περιουσία 115 εκατομμυρίων Μπολίβαρ, περίπου 0,6% του ΑΕΠ της χώρας για το 1935! Με την προσωπική του εταιρεία Compañía Ganadera Industrial Venezolana απομύζησε όλον τον κλάδο των βοοειδών, πάνω στον οποίο η χώρα είχε παράδοση, προκαλώντας την οργή του κόσμου. Είναι γεγονός ότι μετά τον θάνατο του Γκόμεζ το 1935, το εξοργισμένο πλήθος διέλυσε τα καταστήματα της εταιρείας του δικτάτορα που είχαν κυριολεκτικά βλάψει όλη την αγορά.
Το δίκτυο ασφαλείας του καθεστώτος και οι ιστορίες βιαιότητας συνέβαλαν σίγουρα στον φόβο των Βενεζουέλων για το φρικιαστικό καθεστώς. Ο τρόπος με τον οποίο τα δίκτυα επιχειρήσεων του Γκόμεζ κυριάρχησαν στην κοινωνία, μετατρέποντας τις καθημερινές συναλλαγές σε τελετουργίες υποταγής στο καθεστώς, συνέβαλε αναμφισβήτητα στην αίσθηση ότι το καθεστώς ήταν υπερβολικά εδραιωμένο για να ανατραπεί. Η περίπτωση του Γκόμεζ είναι από τα πρώτα λατινοαμερικανικά υποδείγματα θέσμοποιημένης διαφθοράς.
Ο επαναστάτης Emilio Arévalo Cedeño ήταν από τις λίγες περιπτώσεις που εναντιώθηκαν ανεπιτυχώς στο βάρβαρο καθεστώς του Γκόμεζ. Η κυβέρνηση είχε αγνοήσει σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, όπως η εκπαίδευση, η υγεία, οι υποδομές, η γεωργία και οι εγχώριες βιομηχανίες, με αποτέλεσμα η Βενεζουέλα να παραμείνει οπισθοδρομική ακόμα και μετά την οικονομική ώθηση που έδωσε η εκμετάλλευση του πετρελαίου.
Η διακυβέρνηση του Γκόμεζ και το ελεύθερο που έδωσε στις ξένες πετρελαϊκές εταιρείες Shell και Standard Oil συνέβαλε στη στρέβλωση της οικονομίας, καθώς δόθηκε βάση μόνο στο πετρέλαιο. Έτσι η αγροτική παραγωγή περιορίστηκε στο 1/10 της εθνικής παραγωγής, ξεσπώντας η περίφημη «Ολλανδική Ασθένεια». Είναι χαρακτηριστικό, όπως έγραψε ο Rufino Blanco Fombona, πως όταν «οι εργαζόμενοι ζήτησαν μια μικρή αύξηση μισθών, οι ξανθοί γαλανομάτηδες που έχουν εκατομμύρια δολάρια, λίρες και φιορίνια σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες, αρνήθηκαν» .
Σύμφωνα με τε τον μετέπειτα πρόεδρο της χώρας Rómulo Betancourt «Ο Γκόμεζ ήταν κάτι περισσότερο από ένας τοπικός δεσποτικός ηγέτης, ήταν το όργανο του ξένου ελέγχου της οικονομίας της Βενεζουέλας, σύμμαχος και υπηρέτης των ξένων ισχυρών συμφερόντων». Προφανώς, οι επαναλήψεις στην ιστορία πραγματοποιούνται δεδομένων των πολιτικών και τεχνολογικών εξελίξεων. Ο Κάστρο πολέμαρχος και δικτάτορας, ο Μαδούρο εκλεγμένος. Και οι δύο είχαν αμαρτίες. Το ενδιαφέρον όμως των δυτικών δυνάμεων παραμένει από τότε …συγκινητικό, διαβολικά επαναλαμβανόμενο. Στη Βενεζουέλα δεν έχει τόσο σημασία ποιος θα κυβερνήσει στο Καράκας, αλλά πόσο φιλικός είναι στον διεθνή παράγοντα και στις εταιρείες...
Βαγγέλης Γεωργίου
slpress.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου