Το ΣτΕ αποφασίζει ξανά...

...για τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας...

Αντα Ψαρρά

Tην 1η Φεβρουαρίου αναμένεται η δύσκολη συζήτηση της Ολομέλειας του ΣτΕ γύρω από το θέμα αντισυνταγματικότητας ή μη των περικοπών σε δώρα και συντάξεις των...
δημοσίων υπαλλήλων. Η απόφαση αναμένεται να εκδοθεί λίγους μήνες αργότερα. Ηδη έχουν εκδοθεί σχετικές αποφάσεις περί αντισυνταγματικότητας σε μεμονωμένες προσφυγές.

Προηγήθηκαν οι αποφάσεις που έκριναν αντισυνταγματικές τις περικοπές των συντάξεων ειδικών κατηγοριών (καθηγητές, ένστολοι κ.λπ.) με συνέπεια την αναγκαστική επιστροφή αναδρομικών. Σημειώνεται ότι η πρώτη σχετική απόφαση που εκδόθηκε ήδη από το 2014-2015 αφορούσε τις περικοπές στους μισθούς των δικαστικών λειτουργών.

Ηδη υπάρχει έκδηλη ανησυχία από πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους για τις πιθανές επιπτώσεις στον προϋπολογισμό, και όχι μόνο, αποφάσεων που θα κρίνουν αντισυνταγματικά τα μέτρα τα οποία νομοθετήθηκαν από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.

Οι συνέπειες των όποιων θετικών, για τους εργαζομένους και τους συνταξιούχους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αποφάσεων του ΣτΕ (με όποιο τρόπο κι αν επιστραφούν αναδρομικά ή επανέλθουν τα δώρα και τα επιδόματα αδειών που έχουν περισκοπεί από το 2012) είναι προφανώς ένα βάρος που θα σηκώσει κατά κύριο λόγο η επόμενη κυβέρνηση, μια και οι εκλογές θα γίνουν φέτος.

Πάντα βέβαια υπάρχει και η περίπτωση η επόμενη κυβερνητική πλειοψηφία να επικαλεστεί και πάλι έκτακτες συνθήκες και δημοσιονομικό εκτροχιασμό για να επαναφέρει τα μέτρα και να εισακουστεί ξανά από το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο.

Οπως εξάλλου κρίθηκαν συνταγματικά τα σκληρά μέτρα του 2010, ενώ τα αντίστοιχα του 2012 κρίθηκαν δύο χρόνια μετά την εφαρμογή τους αντισυνταγματικά. Οι δε αποφάσεις του ΣτΕ για την αντισυνταγματικότητα των μέτρων της κυβέρνησης Σαμαρά εκδόθηκαν αφού είχε αναλάβει η σημερινή κυβερνητική πλειοψηφία.

Μια πρώτη γεύση για τις συνέπειες μιας θετικής για τους εργαζομένους απόφασης του ΣτΕ έδωσε η συνήθης κυνική δήλωση του διοικητή της ΤτΕ Γιάννη Στουρνάρα: «Η αναστολή μείωσης των συντάξεων και οι δικαστικές αποφάσεις που έκριναν αντισυνταγματικές προηγούμενες περικοπές τους αποτελούν τον σημαντικότερο δημοσιονομικό κίνδυνο μεσοπρόθεσμα».

Ο Γ. Στουρνάρας έκρινε αρνητική για την οικονομία και την πρόσφατη μη εφαρμογή του μέτρου περικοπής των συντάξεων.

Οι ανησυχίες

Ανήσυχος εμφανίστηκε και ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Τάσος Πετρόπουλος σχετικά με τις αποφάσεις που αφορούν πτυχές του νόμου Κατρούγκαλου δηλώνοντας ότι: «Δεν βλέπω με ποια δικαιολογητική βάση μπορεί να αλλάξει το ΣτΕ θέση. Θα συγκρουστεί με τον εαυτό του; Μετά τη συνολική επανεξέταση της σχετικής διαφοράς που προέκυψε για τις περικοπές των συντάξεων που επέφεραν ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., όπως αυτή οριοθετείται πλέον και από τις πρόσφατες αποφάσεις των κατώτερων δικαστηρίων, στον πυρήνα της σκέψης του Συμβουλίου της Επικρατείας θεωρώ ότι θα κυριαρχήσει προφανώς η προστασία του δημόσιου συμφέροντος που ταυτίζεται με τη βιωσιμότητα και ενίσχυση της κοινωνικής ασφάλισης».

Αναφερόμενος στο θέμα των αναδρομικών τονίζει πως «αν επρόκειτο να επεκταθεί σε όλους, η δαπάνη θα ξεπερνούσε στο πολλαπλάσιο το 16,2% του ΑΕΠ. Αυτή η δαπάνη θα ήταν "εκτός" του ορίου που έχει τεθεί από το 2010 και για το οποίο δεσμεύεται η χώρα από το πρώτο Μνημόνιο το οποίο έχει κρίνει το ΣτΕ ότι δεν παραβιάζει το Σύνταγμά μας» (News 247, 4/11/2018).

      2012

◼ Νόμιμο και συνταγματικό έκρινε το Μνημόνιο 1 του 2010 (νόμος 3845/2010) και την κύρωσή του το Συμβούλιο της Επικρατείας. Δημοσιεύθηκε η ανανεωμένη απόφαση (668/2012) της πλήρους Ολομέλειας του ανώτατου ακυρωτικού Δικαστηρίου, με την οποία απορρίφθηκαν οι προσφυγές του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, της ΑΔΕΔΥ, συνταξιούχων και άλλων φορέων που στρέφονταν κατά του πρώτου Μνημονίου.

Στην Ολομέλεια συμμετείχαν 55 σύμβουλοι Επικρατείας. Το σκεπτικό της συγκεκριμένης απόφασης 668/12 εξηγούσε ότι δεν μπορεί εν όψει της αρχής της ισότητας στα δημοσιονομικά βάρη και της αναλογικότητας να επιβαρύνονται συνεχώς οι ίδιες κατηγορίες πολιτών.

Η συγκεκριμένη διατύπωση αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκαν στη συνέχεια ορισμένες αποφάσεις ακύρωσης μέτρων και περικοπών που είχαν θεσπιστεί λόγω των έκτακτων συνθηκών της πτώχευσης και του δημοσιονομικού εκτροχιασμού. Σύμφωνα με προβληματισμούς δικαστών, είναι πολύ λεπτή η ισορροπία μεταξύ των παραπάνω βασικών συνταγματικών αρχών και της άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής που φυσικά δεν ανήκει στο ΣτΕ.

     2014

◼ «Σκληρή» απόφαση των δικαστών που απέρριψαν τους ισχυρισμούς συνδικάτων κρίνοντας συνταγματικό το δεύτερο Μνημόνιο (νόμος 4046/2012). Αντισυνταγματικότητα διέκριναν μόνο στο μέτρο κατάργησης της μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία. Με καθυστέρηση 19 μηνών τον Ιούνιο του 2014 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας δημοσίευσε τη σκληρή για τους εργαζομένους απόφαση.

Ολα τα μέτρα (μείωση των αποδοχών των εργαζομένων κατά 22% και κατά 32% στους νέους, κατάργηση του επιδόματος γάμου, κατάργηση της υπογραφής των εθνικών γενικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας-κατώτερων αποδοχών ύστερα από διαπραγματεύσεις εργοδοτών και εργαζομένων, λεγόμενη «μετενέργεια» κ.λπ.) κρίθηκαν από την Ολομέλεια συνταγματικά και σύμφωνα με τις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Οι δικαστές απέρριψαν ως αβάσιμους για «λόγους υπέρτερου κοινωνικού συμφέροντος» όλους τους ισχυρισμούς των συνδικάτων. Στην Ολομέλεια συμμετείχαν 31 σύμβουλοι Επικρατείας.

◼ Συνταγματικό, νόμιμο και σύμφωνο με το πρώτο πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) έκρινε με δύο αποφάσεις της η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας -τον Μάρτιο του 2014- το «κούρεμα» (PSI) των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου που έγινε για «λόγους δημόσιου συμφέροντος».

Με τις υπ’ αριθμόν 1116 και 1117/2014 απέρριψε κατά πλειοψηφία (31 υπέρ και 7 κατά) όλους τους ισχυρισμούς των περίπου επτά χιλιάδων ομολογιούχων που υποστήριζαν ότι με το PSI είχαν απώλεια κεφαλαίου 53,5%. Μάλιστα οι ομολογιούχοι υποχρεώθηκαν να πληρώσουν τα δικαστικά έξοδα.

◼ Τον Μάιο του 2014 με πλειοψηφία (15-10) η Ολομέλεια έκρινε συνταγματικό, νόμιμο και μη αντίθετο στην ΕΣΔΑ το «μαύρο» στην ΕΡΤ, ενώ παράλληλα οι σύμβουλοι Επικρατείας αποφάνθηκαν ότι οι απολύσεις των 2.915 εργαζομένων δεν υπάγονται στον νόμο για τις ομαδικές απολύσεις. Από τους δικαστές απορρίφθηκαν τότε όλοι οι ισχυρισμοί της ΠΟΣΠΕΡΤ ως αβάσιμοι.

◼ Η αποκρατικοποίηση οκτώ δημόσιων φορέων προχώρησε μετά την απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Ιούνιο του 2014 να απορρίψει τις προσφυγές των σωματείων και των εργαζομένων σε αυτούς (ΟΛΠ, ΟΛΘ, ΟΔΙΕ, ΟΠΑΠ, ΔΕΠΑ, Ελληνικά Πετρέλαια, «Ελληνικό-Εταιρεία Διαχείρισης και Αξιοποίησης Ακινήτων Ελληνικού Αεροδρομίου Α.Ε.» και «Εγνατία Οδός Α.Ε.»).

Οι σύμβουλοι Επικρατείας κατά πλειοψηφία απέρριψαν ως απαράδεκτους όλους τους ισχυρισμούς των επίμαχων φορέων, καθώς έκριναν ότι οι συνδικαλιστικοί φορείς δεν είχαν έννομο συμφέρον να προσφύγουν στο ΣτΕ. Παράλληλα η Ολομέλεια απέρριψε ομόφωνα τις αιτήσεις των Δήμων Ελληνικού-Αργυρούπολης και Αλίμου, δέκα κατοίκων του Ελληνικού, καθώς και της τοπικής Ιεράς Μητροπόλεως που στρέφονταν κατά της μεταβίβασης στο ΤΑΙΠΕΔ του 30% των εγκαταστάσεων του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού, της μαρίνας Ελληνικού και του Αγίου Κοσμά. Απορρίφθηκαν τότε και οι προσφυγές κατά της παραχώρησης των 14 περιφερειακών αεροδρομίων στην κοινοπραξία Fraport/Slentel.

◼ Συνταγματική κρίθηκε η περικοπή του εφάπαξ των δημοσίων υπαλλήλων, από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Σεπτέμβριο του 2014. Οι σύμβουλοι επικρατείας δέχθηκαν, κατά πλειοψηφία, ότι με τις νομοθετικές ρυθμίσεις για τη μείωση του εφάπαξ δεν παραβιάστηκαν συνταγματικές διατάξεις που αφορούν την ισότητα, την αναλογικότητα, την κοινωνική ασφάλιση και την προστατευόμενη εμπιστοσύνη του διοικούμενου προς την πολιτεία. Η υπόθεση εισήχθη προς κρίση στην Ολομέλεια του ΣτΕ με βάση τις διατάξεις του νόμου 3900/2010, ως πιλοτική-πρότυπη δίκη με διαδικασίες εξπρές.

     2015

◼ Συνταγματικές οι περικοπές των επιδομάτων Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας των συνταξιούχων. Το Α´ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε κατά πλειοψηφία, με τις υπ’ αριθμ. 1031-1035/2015 αποφάσεις του, ότι είναι συνταγματικές και σύμφωνες με τη διεθνή και ευρωπαϊκή νομοθεσία οι περικοπές των επιδομάτων (δώρων) Χριστουγέννων και Πάσχα, όπως και του επιδόματος θερινής αδείας των συνταξιούχων των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης (εκτός του Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων) και απέρριψε προσφυγές συλλόγων συνταξιούχων.

Ωστόσο στη συνέχεια, όπως είναι ήδη γνωστό, η πλήρης κατάργηση των επιδομάτων των εορτών και του επιδόματος αδείας (500 ευρώ δώρο Χριστουγέννων +250 δώρο Πάσχα +250 επίδομα αδείας) που έγινε με τον νόμο 4093/12 κρίθηκε αντισυνταγματική, ενώ η οριστική απόφαση θα ληφθεί τον Φεβρουάριο.

Λόγω… έλλειψης μελέτης

◼ Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε με οριακή πλειοψηφικά (14 υπέρ έναντι 11 κατά) αντισυνταγματικές κατά πλειοψηφία τις περικοπές των συντάξεων, κύριων και επικουρικών, του ιδιωτικού τομέα που έγιναν το 2012. Οι δικαστές έκριναν ότι η απόφαση αυτή δεν θα έχει αναδρομική ισχύ, αλλά θα εφαρμοστεί από τη δημοσίευσή της και μετά.

Αντίθετα, συνταγματικές και σύμφωνες με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι οι περικοπές των συντάξεων που έγιναν κατά τη διετία 2010-2011. Σύμφωνα με την Ολομέλεια, το Σύνταγμα επιβάλλει στο κράτος, όταν λαμβάνονται μέτρα περικοπής των συντάξεων, να προβαίνει «σε ειδική και εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη, από την οποία να προκύπτει, αφ’ ενός μεν ότι τα συγκεκριμένα μέτρα (σ.σ. περικοπή συντάξεων) είναι πράγματι πρόσφορα αλλά και αναγκαία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης εν όψει των παραγόντων που το προκάλεσαν, έτσι ώστε η λήψη των μέτρων αυτών να είναι σύμφωνη με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη […]».

Από τα παραπάνω, συνάγεται η εκτίμηση πως πριν από τις περικοπές που έγιναν το 2012, δεν προηγήθηκε επιστημονική μελέτη (!) για τις επιπτώσεις που θα υπάρχουν στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων από τις περικοπές των συντάξεων, αλλά και την αναγκαιότητα των περικοπών αυτών.

Η Ολομέλεια έκρινε ότι οι μειώσεις έγιναν το 2012, όταν «είχε πλέον παρέλθει διετία από τον πρώτο αιφνιδιασμό της οικονομικής κρίσεως και αφού εν τω μεταξύ είχαν σχεδιαστεί και ληφθεί τα βασικά μέτρα για την αντιμετώπισή της».

Οσον αφορά τις περικοπές των συντάξεων των ετών 2010 και 2011, η Ολομέλεια αποφάνθηκε ότι δεν παραβιάστηκαν οι συνταγματικοί κανόνες, καθώς οι περικοπές έγιναν κάτω από την πίεση «όλως εξαιρετικών περιστάσεων» και ήταν επιβαλλόμενες κατά την εκτίμηση της τότε κυβέρνησης, για «άμεση αντιμετώπιση της κρίσεως».

Οι συνεχείς αλλαγές στις θέσεις των κομμάτων σε κρίσιμα ζητήματα ανάλογα με το αν βρίσκονται στην κυβέρνηση ή στην αντιπολίτευση αναγκάζουν συχνά το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο να αποφασίζει επί της ουσίας για θέματα που αφορούν την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία (π.χ. η δημοσιονομική πολιτική κ.λπ.).

Μπορεί να είναι γεγονός ότι η εκτελεστική εξουσία συχνά νομοθέτησε απερίσκεπτα, όμως παράλληλα αποδεικνύεται ότι δυστυχώς και το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο επίσης αρκετά συχνά στην πρόσφατη ιστορία του ανέβηκε στο άρμα της πολιτικής και μάλιστα της πλέον στενής εκδοχής της.

Οι ανατροπές στο περιεχόμενο των αποφάσεων, του σκεπτικού και τελικά της νομολογίας του ΣτΕ για τα ίδια ακριβώς ζητήματα προκαλούν εύλογα ερωτήματα.

Γεγονός επίσης είναι ότι είτε η συμπολίτευση είτε η αντιπολίτευση συχνά βολεύονται με τη μεταφορά της καυτής πατάτας κομβικών επιλογών στα χέρια των δικαστών του ΣτΕ προκειμένου είτε η πρώτη να μη χρεωθεί το πολιτικό κόστος είτε η δεύτερη να αποκτήσει άλλο ένα ισχυρό πολιτικό επιχείρημα αν το ΣτΕ υιοθετήσει την άποψή της.

Από τα παραπάνω προκύπτει η βεβαιότητα ότι η νέα πρόεδρος Αικ. Σακελλαροπούλου και οι δικαστές του ΣτΕ έχουν να επιλύσουν έναν δύσκολο αλγόριθμο προκειμένου να ικανοποιηθούν δίκαια αιτήματα αλλά και να μην κινδυνέψει η οικονομική σταθερότητα της χώρας.

Το «ζύγι» είναι πραγματικά οριακό και δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που το ΣτΕ καλείται να διαχειριστεί ουσιαστικά όχι μια πιθανή νομοθετική αντισυνταγματικότητα αλλά τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας.

Τελικά το ερώτημα ποιος επιτέλους κυβερνά αυτόν τον τόπο μοιραία κυριαρχεί και στο «σύμφωνο συμβίωσης» μεταξύ εκτελεστικής εξουσίας και Δικαιοσύνης.

efsyn.gr