αδιέξοδα. 'Η, τουλάχιστον, σε σπρώχνουν προς τα εκεί. Εκεί που είσαι σε σύγχυση, εδώ που δεν σε χωράει ο τόπος, πιο πέρα που δεν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου ούτε εκεί ούτε εδώ ούτε πιο πέρα, τότε έρχεται ένας «μεγάλος άνδρας» και σου δίνει μια κάποια λύση.
Οι περισσότεροι, βέβαια, απ' αυτούς βρίσκονται ήδη στη μεριά που τα βάσανα ξεχνά. Ωστόσο αυτά που είπαν από την εδώ πλευρά, δύσκολα ξεχνιούνται. Και είναι και οι άλλοι, που είπαν ό,τι είπαν, αλλά κυρίως έκαναν. Για κάποιους μάθαμε, για άλλους ξεμάθαμε, για αρκετούς καλύτερα να μη μαθαίναμε. Αλλοι αποζητούσαν τη γνώση, κάποιοι τη δόξα, ορισμένοι την «εμπειρία» (καινούργιο τσιτάτο αυτό, μετανεωτερικό: «πήγα για την εμπειρία!»). Υπήρχαν, βέβαια, και μερικοί ξέμπαρκοι που μίλησαν για κάτι ιδέες, παρέα με ακόμα λιγότερους που προσπάθησαν να τις κάνουν πράξη. Και όταν λέμε «προσπάθησαν», σημαίνει τα 'δωσαν όλα. Ζωή, αντοχή, έμπνευση, ανάσες.
Δεν ήταν χίλιοι δεκατρείς. Δεν ήταν, βέβαια, ούτε δύο-τρεις. Αλλά τρίτο χέρι να μετρήσεις μη βγάλεις. Οι περισσότεροι έφυγαν πριν της ώρας τους, όχι από φυσικά αίτια. Ενεκα που για κάποιους είχαν παραζήσει και ήταν καιρός να τους κάνουν να την κάνουν. Πάρε, για παράδειγμα, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Πριν από πενήντα χρόνια ακριβώς δολοφονήθηκε, 4 τ' Απρίλη, και πήγε να ονειρευτεί με την ησυχία του.
Λίγες μέρες μετά, 20 χρόνια πριν από τον Μάρτιν, είχε φύγει και ο Γκράμσι. Φιλόσοφος, πολιτικός επιστήμων, Ιταλός και κομμουνιστής. Λίγο μετά τον Α' Παγκόσμιο, ίδρυσε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας. Λίγο πιο μετά, ανέβηκαν στην εξουσία οι φασίστες του Μουσολίνι. Ε, και μετά πέθανε. Μπήκε φυλακή, δεν άντεξε την καλοπέραση, αρρώστησε και πάει.
Απρίλης (του 1821) ήταν που κλάψαμε και τον Αθανάσιο Διάκο. Μαζεύτηκαν οι οπλαρχηγοί στην Αλαμάνα, χωρίστηκαν σε τρία μέρη, 1.500 άνδρες είχαν όλους κι όλους, τους την έπεσαν οι Τούρκοι κι έμεινε ο Διάκος με άλλους 48, να υπερασπίζεται μια γέφυρα, εκεί κοντά στις Θερμοπύλες. Βρε φύγε, να του λένε. Τίποτα αυτός. Βρε καλέ μου, βρε χρυσέ μου, είδες τι έπαθε ο Λεωνίδας, άντε ξεκούνα! Εκεί αυτός, ρούπι. Τον ανασκολόπισαν και ησυχάσανε.
Απρίλη πέθανε και η Θάτσερ. Βέβαια. Και ο βασιλιάς Γεώργιος ο Βου. Ο διάδοχος του Κωνσταντίνου της Μικρασιατικής Καταστροφής, γνωστής και ως «Συνωστισμός της Σμύρνης» (μετανεωτερικό και δαύτο). Αυτός, ο Βου, πέθανε από φυσικά αίτια. Καρδιά. Οσο για τη Μάργκαρετ, την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της Μ. Βρετανίας, αυτή έφυγε ήσυχα στον ύπνο της. Ούτε σουβλίσματα ούτε φυλακές ούτε σταυρώσεις. Γιατί όποιος ξέρει ν' αγαπά (τον εαυτό του και μόνο), ξέρει και να πεθαίνει.
Απρίλης του 2013 ήταν που τη χάσαμε τη Μαργαριτούλα. Πρωταπριλιά του 1947, που έφυγε ο Γεώργιος. Μαζί τούς βάζω, να βλέπουν τα έργα τους και να γελούν για τις ημέρες μας.
Στις 3 του Απρίλη λένε πως σταυρώθηκε και ο Χριστός. Εδώ, ο δικός μας, ο ανθρωπινός. Βέβαια, οι επιστήμονες λένε πως πέθανε μεν Απρίλη και Παρασκευή, αλλά το 33 μετά Χριστόν. Πώς γίνεται να γίνει αυτό δεν μπορώ να καταλάβω. Αλλά θεός είναι αυτός, που όλα τα μπορεί, άρα και να πεθάνει μετά τον ίδιο, και γιατί όχι δηλαδή;
Απρίλη χάθηκε και η δημοκρατία. Ξημερώνοντας Μ. Παρασκευή έγινε η «επανάσταση». Βγήκαν τα τανκς στους δρόμους, μπήκαν τα γίδια στο μαντρί (και ακόμα δεν λέμε να ξεμαντριωθούμε). Ηταν η αρχή της δικτατορίας. Που πολλοί εμίσησαν, αλλά λίγοι πολέμησαν. Εως το τέλος. Τους.
«Ζωή είναι η παρατεταμένη απώλεια όσων αγαπάμε» έγραφε ο Βικτόρ Ουγκό στο έργο του για την ταξική ανισότητα, «Ο άνθρωπος που γελά».
«Τα κύματα με δίδαξαν το ανυπότακτο», έγραφε η Βικτωρία Θεοδώρου, σπουδαία ποιήτρια, εξόριστη για χρόνια στα νησιά για «κοινωνικό τουρισμό».
Δεν λέμε να ξυπνήσουμε ζωντανοί, παρά προσδοκάμε ανάσταση νεκρών... Καλό Πάσχα, χριστιανοί! Ζωή σε σας.
Νόρα Ράλλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου