μπορούν να οδηγήσουν την ψυχή μας στην αιώνια καταδίκη. Οπότε μπορούμε να ψευδόμαστε ασύστολα διεκδικώντας μια θέση στον Παράδεισο; Και όμως, το ψεύδος κατά την Κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου είναι «εξαφάνισης της αγάπης· και η επιορκία άρνησις του Θεού». Και στις Δέκα Εντολές του Μωυσή, στο νούμερο 9 φιγουράρει το «ου ψευδομαρτυρήσεις». Οπότε για τους πιστούς άλλοθι δεν υπάρχει, το ψέμα είναι ανεπίτρεπτο. Την πατήσατε.
Για τους υπόλοιπους; Μπορεί η αλήθεια να είναι πράγματι «η πιο υπερτιμημένη αρετή», όπως μας αρέσει να λέμε όποτε ένα ψεματάκι κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη; Εξετάζοντάς το θέμα από την αυστηρά ηθική πλευρά του, μόνο να ντραπούμε μπορούμε για τα χιλιάδες ψεματάκια (και ψεματάρες) που έχουμε πει μέχρι σήμερα. Εκτός αν εσείς ανήκετε στην μειοψηφία των «η ειλικρίνεια είναι το μεγαλύτερο ελάττωμά μου». Ή, αν ψέματα λέτε μόνο την Πρωταπριλιά για να τιμήσετε το έθιμο, ως άνθρωποι των παραδόσεων. Αλήθεια, υπάρχει ανάμεσά μας κάποιος που να μην έχει λερώσει το στόμα του ποτέ με τα δύσοσμα λόγια του ψεύδους; Παρά μόνο με τα αθώα ψέματα μιας γιορτής —που δεν είναι ακριβώς γιορτή— αφιερωμένης στους Πινόκιο που κάνουν τη δουλειά τους χωρίς να μεγαλώνει η μύτη τους;
Η Πρωταπριλιά, διαβάζω, μας ήρθε από τους Κέλτες, που άρχιζαν τέτοια εποχή να ψαρεύουν και για να εντυπωσιάσουν όταν τα δίχτια τους έμεναν άδεια σκάρωναν ιστορίες για φαντασμαγορικές ψαριές. Κατά μια άλλη εκδοχή ήρθε από τη Γαλλία, όπου γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά κάθε 1η Απριλίου. Γύρω στα 1560 η αρχή του έτους μετατέθηκε στην 1η Ιανουαρίου, ο λαός μπερδεύτηκε και εκείνοι που δέχτηκαν την αλλαγή κορόιδευαν όσους επέμεναν να αλλάζουν χρονιά στη μέση της Ανοιξης, σκαρώνοντας φάρσες. Στην ελληνική παράδοση τα πρωταπριλιάτικα ψέματα θεωρούνταν τέχνασμα για να ξεγελάσουν τις δυνάμεις του σκότους. Μπορεί αυτές οι δεισιδαιμονίες να ξεπεράστηκαν, η Πρωταπριλιά γιορτάζεται όμως πάντα, ακόμα και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εφημερίδες, ραδιόφωνα και τηλεοπτικά κανάλια με τα ανεπιτυχή συνήθως αστεία τους.
Αν και την εποχή που τα fake news κάνουν θραύση, που πλέον δεν περιμένουμε να ακούσουμε τι έχει να δηλώσει ένας πολιτικός αλλά τον χαρακτηρίζουμε ψεύτη πριν ανοίξει το στόμα του, που έτσι όπως έχουμε κακοπάθει είμαστε καχύποπτοι με τους ίδιους μας τους εαυτούς, έχει σχεδόν εκλείψει ο λόγος να εορτάζουμε το ψεύδος ένα 24ωρο κάθε έτος. Είναι καθημερινή η φιέστα. Ολη η ζωή μας ένα ψέμα; Ας μην υπερβάλουμε, υπάρχουν ψέματα και ψέματα. Εμείς δεν θα «υπερασπιστούμε» τα τερατώδη ψέματα που καταστρέφουν ανθρώπους και χώρες ολόκληρες, αλλά τα άλλα, τα καθημερινά ψέματα που ανταλλάσσουμε ελαφρά τη καρδία. Τα οποία βαφτίζουμε «κατά συνθήκην» και τα ξορκίζουμε. Εξυπνοι!
Ετσι, σε έναν δρόμο στρωμένο με εκατοντάδες κατά συνθήκην ψεύδη πορευόμαστε. Όχι επειδή είμαστε κακοί άνθρωποι ή επειδή είμαστε παθολογικοί ψεύτες (υπάρχουν και αυτοί), αλλά επειδή μεγαλώνοντας καταλαβαίνουμε πόσο σκληρή είναι ενίοτε η αλήθεια. Πόσο μπορεί να πληγώσει τους άλλους. Και να εκθέσει εμάς. Από μια αλήθεια που σε αποκαλύπτει σε όλη σου τη γύμνια (και σε όλη τη σκληρότητά σου) προτιμότερο δεν είναι ένα ψέμα που καλύπτει τις ατέλειες; Κάτι τέτοια λέει και ο Μαξ Νορντάου στα «Κατά συνθήκην ψεύδη του πολιτισμού μας», παρουσιάζοντας τη διαστρέβλωση της αλήθειας ως βασική αρχή της κοινωνικής συνύπαρξης.
Ας το πάρουμε απόφαση. Με έναν τρόπο, το ψέμα το φέρουμε στο κύτταρο μας, στο DNA μας. Είναι τεχνική που διευκολύνει την επιβίωσή μας. Μπορεί να το πει και ο πιο ειλικρινής από εμάς. Να το γεννήσει και η πιο αθώα (φαινομενικά) στιγμή. Οσο και αν προσπαθήσουμε να το αποφύγουμε αυτό θα μας βρει, και πριν καταλάβουμε πώς, θα έχει γίνει λόγος στο στόμα μας, ενοχή στα μάτια μας, ελαφρώς έντονο χτυποκάρδι στο στήθος μας. Μιας λοιπόν και έφτασε πάλι η μέρα που το γιορτάζουμε, ας γιορτάσουμε χωρίς ενοχές. Αποδεχόμενοι την αδυναμία μας να λέμε πάντα την αλήθεια. Έτσι κι αλλιώς, δεν είμαστε οι μόνοι ψεύτες. Κατά τον Τζορτζ Μπέρναντ Σο ακόμα και «η Ιστορία θα πει ψέματα, ως συνήθως». Υπάρχει και η σοφή συμβουλή της Λουσίλ Μπολ: «Το μυστικό για να μείνεις νέος είναι να ζεις τίμια, να τρως αργά, και να λες ψέματα για την ηλικία σου».
ΥΓ. Επειδή ζούμε σε καιρούς περίεργους που όλα μπορεί να παρεξηγηθούν, εννοείται πως το παραπάνω κείμενο είναι κάτι σαν πρωταπριλιάτικο αστείο (που προσπαθεί να πει μερικές αλήθειες)...
Κοσμάς Βίδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου