Πριν μερικούς μήνες είχα διαβάσει ένα κομμάτι ενός Αμερικάνου ψυχίατρου που έλεγε ότι στα social media οι άνθρωποι καταλήγουν να...ζουν σαν να βρίσκονται σε ένα θερμοκήπιο: αποκτούν τους καθημερινούς τους φίλους, συμφωνούν μαζί τους, μοιράζονται απόψεις και ενθαρρύνονται για αυτές – περνάνε καλά, αλλά αυτός που ζουν δεν είναι ο πραγματικός κόσμος. Ο πραγματικός κόσμος, έλεγε, είναι γεμάτος από διαφωνίες και αντιθέσεις – καλούσε μάλιστα τους πάντες να σβήσουν τους φίλους τους από τις σελίδες τους στα social media και να κρατήσουν μόνο τους εχθρούς τους και μαζί τους να διαφωνούν: το έλεγε σοβαρά.
Η πρότασή του μου φάνηκε εντελώς βλακώδης. Πρώτα από όλα δεν είναι αλήθεια ότι ο πραγματικός κόσμος είναι γεμάτος από ανθρώπους που διαφωνούν – θα λεγα ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, κυρίως γιατί όλοι μας (ή έστω οι περισσότεροι…) έχουμε δυνατότητες επικοινωνίας και μπορούμε να βρούμε κώδικες που μας βοηθούν να βρισκόμαστε μεταξύ μας, όσοι σε πολλά συμφωνούμε. Αλλά μετά προέκυψε η απόλυση του Κωνσταντίνου Μπογδάνου από τον Σκάι και η θέση του Αμερικάνου ψυχίατρου δεν μου μοιάζει τόσο λάθος. H ζωή σε ένα θερμοκήπιο δεν είναι η πραγματική ζωή.
Ξέρουν όλοι ποιος είσαι
Το Internet με την απεραντοσύνη του μοιάζει σαν ωκεανός αχαρτογράφητος και τα social media είναι συχνά καραβάκια, στα οποία καταφεύγουμε για να μην πνιγούμε. Στα βαρκάκια αυτά μπορούμε να τρυπώνουμε, έχοντας μια ελπίδα να βρεθούμε με άλλους που μας καταλαβαίνουν: ακόμα και διαφωνώντας, χτίζουμε σχέσεις. Τα social media ήταν για αρκετό κόσμο σωτήρια: καλύτερα να σαλπάρεις για το άγνωστο, παρά να μένεις αγκυροβολημένος στο λιμάνι μιας βαρετής αγωνίας να μην εκτεθείς, μένοντας κλεισμένος στον εαυτό σου. Καλύτερα να λες καμιά κουταμάρα παραπάνω, παρά να είσαι υποχρεωμένος να μετράς τα λόγια σου και να προσέχεις για να μην παρεξηγηθείς από τους υπόλοιπους. Στο φινάλε, όσοι μαζί σου πορεύονται, ξέρουν (;) ποιος είσαι. Ποιο είναι το πρόβλημα; Ότι η εποχή των social media γέννησε και μια νέα γλώσσα. Που ουδεμία σχέση έχει με τη γλώσσα της δημοσιογραφίας, που με τη σειρά της καμία σχέση δεν έχει με τα social media. Αυτό, νομίζω, υπήρξε το πρόβλημα του καλλιεργημένου, αλλά παρορμητικού Μπογδάνου: ως παιδί της εποχής, μπέρδεψε την δημοσιογραφία με τα social media.
Η γλώσσα των social media
Δεν τον γνωρίζω προσωπικά τον Μπογδάνο, αλλά τον παρακολουθώ από τον καιρό που έκανε με το Θανάση Λάλλα εκπομπές στο Flash – δηλαδή αρκετά χρόνια. Από την πρώτη στιγμή έμοιαζε γεννημένος να κάνει τηλεόραση: τον βλέπεις και τον ξεχνάς δύσκολα, τον ακούς και μπορεί να τον αγαπήσεις ή να τον μισήσεις – το σίγουρο είναι ότι δεν περνά απαρατήρητος, ακόμα κι αν σε βγάζει από τα ρούχα σου, κυρίως τότε. Μπορεί να είναι παιγνιδιάρης αλλά και σοβαρός, μπορεί να τσακωθεί on air και την επόμενη στιγμή να πει ανέκδοτα – κυρίως έχει μια θεατρική συμπεριφορά, που στην τηλεόραση την ψάχνουν και την πληρώνουν, πιστέψτε με.
Με αυτά τα προσόντα ο Μπογδάνος ήταν λογικό να ξεχωρίσει στο θερμοκήπιο του Σκάι και να παίρνει τη μια εκπομπή μετά την άλλη, ειδικά τον καιρό που ο Γιάννης Αλαφούζος ήθελε το κανάλι να έχει πολιτικό χαρακτήρα, κυρίως. Όμως, είχε ένα μικρό πρόβλημα κι αυτό το καταλάβαινες: με τον καιρό άφησε στην άκρη του γλώσσα του, (μια γλώσσα λίγο εκκεντρική και λίγο εφετζίδικη, αλλά αρκετά προσωπική και ενδιαφέρουσα), για να υιοθετήσει τη νέα γλώσσα, τη γλώσσα των social media, που ήταν χαριτωμένη μόνο στους ακόλουθούς του.
Ετσι, η εκπομπή του μετατράπηκε σε μια σειρά από post και tweet και αναρτήσεις, που έψαχναν like και retweet – ίσως και καρδούλες και φατσούλες. Κι αυτό έγινε και στην περίπτωση της τραβηγμένης άποψης για τους συντρόφους του Τσίπρα που χτύπησαν τον Παπαδήμο: στα social media οι φίλοι του θα συμφωνούσαν και θα «στόλιζαν» τον πρωθυπουργό με διάφορα – η τηλεόραση, όμως, δεν είναι το Facebook. Άλλο είναι να μιλάς σε διακόσιες χιλιάδες που ακολουθούν τη σελίδα σου συμφωνώντας κατά βάση μαζί σου, κι άλλο να μιλάς μπροστά σε διακόσιες χιλιάδες θεατές με διαφορετικές γνώμες, που παρακολουθούν ένα κανάλι στο οποίο δουλεύεις. Και που ποτέ δεν είναι δικός σου και που μπορεί αύριο ν αλλάξει χαρακτήρα, φίλους και πολιτικές θέσεις.
Η δουλειά απαιτεί προσοχή
O Μπογδάνος ανήκει σε μια γενιά που δούλεψε λίγο στις εφημερίδες και στα περιοδικά. Δυσκολεύομαι να φανταστώ ότι είχε ποτέ του ένα αρχισυντάκτη που του κοψε ένα κείμενο γιατί δεν ήταν αρκετά τεκμηριωμένο. Δεν πιστεύω πως ποτέ του αυτολογοκρίθηκε, γιατί έπρεπε να σεβαστεί τη γραμμή της εφημερίδας στην οποία δούλευε για τον ίδιο γιατί έκανε εκπομπές στις οποίες η προβολή της άποψης – της δική του ή των καλεσμένων του – ήταν σημαντικότερο στοιχείο από την ενημέρωση του κοινού: η ενημέρωση απαιτεί πάντα πειθαρχία.
Νομίζω πως καταλαβαίνω καλά τι έπαθε: έχοντας κυρίως συνομιλητές πολιτικούς, παρασύρθηκε και νόμιζε πως ήταν ένας από αυτούς. Δεν ήταν – ήταν ένας οικοδεσπότης. Ο πολιτικός μπορεί να λέει κουταμάρες και υπερβολές. Πριν φτάσει να κριθεί από το εκλογικό σώμα κάποια στιγμή, προσπαθεί να γίνεται καθημερινά θέμα συζήτησης, χτίζοντας ή κατεδαφίζοντας, τη δημόσια εικόνα του: αυτός είναι ο πολιτικός του καιρού μας και για αυτό και μιλάμε για κρίση της πολιτικής. Ο οικοδεσπότης των εκπομπών, ωστόσο, δεν είναι καλό να επιδιώκει να γίνεται θέμα συζήτησης παρά μόνο για την δουλειά του, η οποία είναι η δημοσιογραφία, δηλαδή μια δουλειά, που απαιτεί προσοχή.
Ο δημοσιογράφος πρέπει πιο πολύ να ρωτάει, χωρίς να ανταπαντά πάντα, να χρησιμοποιεί κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή του (εικόνα, αρχείο, συνεργάτες κτλ) ώστε να τεκμηριώνει τη θέση του, να σχολιάζει με στοιχεία, όταν κάτι τέτοιο του ζητηθεί. Αν πεις «τρεις παλιοί φίλοι του Τσίπρα, δηλαδή ο Σπύρος, ο Βαγγέλης και ο Γιώργος, χτύπησαν τον Παπαδήμα», κάνεις ένα σκληρό δημοσιογραφικό τηλεοπτικό σχόλιο – μετά άνετα μπορεί να προσθέσεις πως «για αυτό ο πρωθυπουργός δεν πήγε στο νοσοκομείο να τον δει». Αν το σχόλιο σου δεν έχει στοιχεία, είναι ένα post στο FB, που φέρνει σε δύσκολη θέση το κανάλι στο οποίο δουλεύεις και του οποίου την πολιτική δεν τη διαμορφώνεις: στην καλύτερη έχεις την αυτονομία της τεκμηριωμένης γνώμη σου. Η τεκμηρίωση, το επιχείρημα, ο δομημένος λόγος είναι η άμυνα του δημοσιογράφου. Και η ελευθερία του.
Το πάθημα μάθημα
Ο καθένας κάνει τη δουλειά του όπως θεωρεί καλύτερα. Για να κάνεις τηλεοπτική δημοσιογραφία δεν είναι απαραίτητο να είσαι τετράγωνος, ή χαμηλών τόνων, ή λαϊκιστής που κλαίει για τον κοσμάκη, όπως τόσοι και τόσοι. Επιβάλλεται, όμως, να θυμάσαι το μέσο και τους κανόνες του: δυστυχώς ή ευτυχώς η πρόκληση (ή έστω η εξυπνάδα…) μπορεί να έχει κόστος. Το οποίο κόστος πληρώνεται, αλλά σε κάνει πρώτα δημοσιογράφο και μετά καλό δημοσιογράφο. Γιατί όταν πρέπει και όταν το θες, τα πιο χρήσιμα μαθήματα τα παίρνεις από τον εαυτό σου...
Αντώνης Καρπετόπουλος, karpetshow.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου