Ο Γκουτέρες κρατούσε προσχέδιο συμφωνίας...

Το βράδυ της Πέμπτης 6 Ιουλίου 2017, στο δείπνο εργασίας που πραγματοποιείτο στο πλαίσιο της διάσκεψης για την Κύπρο, που...
έμελλε να είναι και το τελευταίο στο Κραν Μοντανά, ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είχε ανάμεσα στις σημειώσεις του και ένα έτοιμο προσχέδιο συμφωνίας λύσης του Κυπριακού, τριών παραγράφων. Στο εν λόγω προσχέδιο λύσης γινόταν αναφορά σε ιστορική και στρατηγική συμφωνία. Με επικεφαλίδα «Draft», το προσχέδιο λύσης ξεκινούσε κάπως έτσι: «Απόψε επιτεύχθηκε μια ιστορική συμφωνία στο κυπριακό ζήτημα, το περιεχόμενο της οποίας θα ανακοινωθεί από τις πλευρές».

Μάλιστα, τα Ηνωμένα Έθνη είχαν έτοιμη και ημερομηνία για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, την οποία θα πρότειναν στις πλευρές: Κυριακή, 19 Νοεμβρίου 2017. Σε αυτή την κόλλα χαρτί που κρατούσε στα χέρια του ο γ.γ. του ΟΗΕ υπήρχαν σημειωμένα χοντρικά τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας επί της αρχής, πάνω στα έξι βασικά σημεία-κεφάλαια, για τα οποία γίνεται αναφορά στο πλαίσιο Γκουτέρες.

Το προσχέδιο λύσης ήταν αποτέλεσμα των κατ’ ιδίαν συναντήσεων που είχε με τους πρωταγωνιστές του Κυπριακού από το πρωί εκείνης της Πέμπτης ο γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών. Όταν ξεκινούσε το πολυσυζητημένο δείπνο, ο γ.γ. ήξερε τις κόκκινες γραμμές των μερών, τα τελευταία όρια υποχώρησής του, τα θέλω τους.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες βλέποντας το πολύ οξυμένο/πολεμικό κλίμα που επικρατούσε στο τελευταίο δείπνο -δεν γινόταν δομημένος διάλογος, δεν υπήρχε ψυχραιμία, διάθεση για συναίνεση, νηφαλιότητα, αλλά επικρατούσε αλαλούμ, υψηλοί τόνοι- έκρινε ότι θα ήταν πιο χρήσιμο να αρχίσει να γράφει ενώπιον των μερών τη συμφωνία λύσης, παρά να τους την παρουσίαζε στο χαρτί και να ζητούσε να γίνουν παρατηρήσεις/σχόλια/αλλαγές επί ενός έτοιμου κειμένου. Εξάλλου, δεν είχε καμία όρεξη να κατηγορηθεί από τα μέρη για επιδιαιτησία. Γι’ αυτό και ακολούθησε την επιτυχημένη τακτική της συνάντησης των Αναστασιάδη – Ακιντζί της 4ης Ιουνίου, στη Νέα Υόρκη, όπου είχε πρώτα σχηματίσει εικόνα για τις απαιτήσεις και τις κόκκινες γραμμές των μερών και μετά τα έθεσε γραπτώς.

Η συμφωνία που είχε στο μυαλό του ο γ.γ. του ΟΗΕ ήταν περίπου το πλαίσιο Γκουτέρες, το οποίο οριστικοποιήθηκε τη Δευτέρα με κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις. Ο κ. Άιντε επιμένει ότι δεν επιτεύχθηκε συμφωνία στο Κραν Μοντανά, λόγω του ότι δεν έγινε κατορθωτό να βρουν τα μέρη τον τρόπο να φθάσουν σε τελικό αποτέλεσμα και όχι για την ουσία του αποτελέσματος, που όπως υποστηρίζει ο αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών, το περιεχόμενο της συμφωνίας το γνώριζαν όλοι.

Όπως περιέγραψε πολύ παραστατικά ο κ. Άιντε, στη συνέντευξή του στον ανταποκριτή του ΚΥΠΕ στις ΗΠΑ Αποστόλη Ζουμπανιώτη (22/7/2017): «Στην πραγματικότητα, δεν βάλαμε καμία ιδέα γεφύρωσης. Αντιθέτως, πήραμε αυτό που ακούσαμε από έναν ή περισσότερους από τους συμμετέχοντες και προσπαθήσαμε να βρούμε ένα σημείο συνάντησης για όλους, ώστε να συγκλίνουν. Διοργανώσαμε την προσέγγιση των τεσσάρων επιπέδων -ναι- αλλά όλα τα στοιχεία αυτού του πακέτου παρουσιάστηκαν από τις πλευρές. Η κύρια συμβολή του γ.γ. στο Κραν Μοντανά ήταν να πει ότι αυτά τα έξι πράγματα μπορούν όλα να λυθούν εδώ, αλλά μόνο με τη μορφή ενός πακέτου. Η τραγωδία αυτού του γεγονότος, που εμπόδιζε τη λύση, δεν ήταν αυτό που θα μπορούσε να είναι ως τελικό αποτέλεσμα, αλλά η αδυναμία να φτάσουμε σ’ αυτό το τελικό αποτέλεσμα. Νομίζω ότι ξέρω ποια θα ήταν η τελική συμφωνία. Νομίζω ότι ο Νίκος Αναστασιάδης ξέρει και νομίζω ότι ο Μουσταφά Ακίντζι ξέρει και ο κ. Τσαβούσογλου και ο κ. Κοτζιάς γνώριζαν πως θα έμοιαζε το τελικό αποτέλεσμα. Και η υποκειμενική μου άποψη είναι ότι όλοι θα μπορούσαν να ζήσουν με αυτό. Αλλά δεν μπορούσαμε να φτάσουμε εκεί, γιατί παλεύαμε για το πώς θα βάλουμε τα πράγματα σε μια ακολουθία, με τρόπο που θα μπορούσε να κάνει όλο αυτό να δουλέψει. Και αυτό με κάνει να λυπάμαι».

Όπως δημοσιεύει ο «Πολίτης», ο γ.γ. του ΟΗΕ, το βράδυ της Πέμπτης 6 Ιουλίου, ξημερώματα Παρασκευής 7 Ιουλίου, κατέβαλε μια τεράστια προσπάθεια να πείσει τις πλευρές να καταλήξουν σε ένα πλαίσιο συμφωνίας στα κυριότερα κεφάλαια-αγκάθια του Κυπριακού. Το «Draft» της λύσης έγραφε ότι «εάν δεν υπάρξει συμφωνία απόψε, αυτό το χαρτί θα πεταχτεί στον κάλαθο των αχρήστων». Γύρω στις 3:15 το πρωί της Παρασκευής ο γ.γ. του ΟΗΕ αποφάσισε, με τη σύμφωνη γνώμη των μερών, να κλείσει το δείπνο και να ανακοινώσει αποτυχία της διάσκεψης για την Κύπρο.

«Είπε ότι μετά από όσα άκουσε κατά τη διάρκεια του δείπνου, δεν βλέπει καμία προοπτική συνέχισης της διάσκεψης, για παράδειγμα την επόμενη εβδομάδα, με δεδομένη την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Ρώτησε τους συμμετέχοντες αν συμφωνούσαν και συμφώνησαν. Ήταν ένα κλειστό και πολύ ιδιαίτερο δείπνο. Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι όλοι στο δωμάτιο κατανοούσαν ότι δεν πήγαινε πουθενά. Η επιδείνωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης ήταν προφανής… Το κλίμα, ο τόνος, ο τρόπος που μιλούσαν οι άνθρωποι ο ένας για τον άλλο και μεταξύ τους δεν ταίριαζε σε ανθρώπους που επρόκειτο να ενώσουν την πατρίδα τους». Έτσι περιέγραψε τις τελευταίες ώρες της διάσκεψης ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρτ Άιντε, στη συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ. Πάντως, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Πολίτης» από πολύ έγκυρη διπλωματική πηγή, το προσχέδιο λύσης του Κυπριακού όχι μόνον δεν έχει πεταχτεί στα σκουπίδια, αλλά πολύ πιθανόν μέσα στο φθινόπωρο οι δυο πλευρές να το ξαναβρούν μπροστά τους, για μια νέα και τελική διάσκεψη για την Κύπρο.

Ο γ.γ. του ΟΗΕ μετά από μια σειρά κατ’ ιδίαν συναντήσεων με τα μέρη, που είχε την τελευταία ημέρα στο Κραν Μοντανά, κατέληξε το βράδυ της Πέμπτης 7 Ιουλίου στο δείπνο, έχοντας στο νου του τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να κινηθεί ένα πλαίσιο λύσης του Κυπριακού, στο οποίο θα μπορούσαν εκείνο το βράδυ να συμφωνήσουν οι πλευρές. Η κόκκινη γραμμή της τουρκικής πλευράς ήταν η επιμονή για παραμονή τουρκικού αγήματος στο πνεύμα της Συνθήκης Συμμαχίας με ρήτρα επανεξέτασης του ζητήματος (review clause), ενώ η ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά ζητούσε κατάργηση επεμβατικών δικαιωμάτων και εγγυήσεων, και ρήτρα κατάληξης (sunset clause) για την αποχώρηση του τουρκικού στρατού. Ο βασικός κορμός του προσχεδίου συμφωνίας ήταν το πλαίσιο Γκουτέρες (με κάποιες αλλαγές).

Το παρουσιάζουμε σε εισαγωγικά με την προσθήκη κάποιων παρατηρήσεων:

 Ασφάλεια

«Ένα νέο σύστημα ασφαλείας για ολόκληρη την Κύπρο το οποίο δεν θα είναι συνέχεια του παλιού. Αυτό σημαίνει τερματισμό του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης των εγγυητριών δυνάμεων και εν γένει της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960. Το νέο σύστημα θα στηρίζεται σε ένα σταθερό σύστημα διασφαλίσεων, μέσω των οποίων η Κύπρος και όλοι οι Κύπριοι και των δύο κοινοτήτων θα αισθάνονται ασφαλείς μέσω ισχυρών μηχανισμών εφαρμογής και επιτήρησης της λύσης. Αυτοί οι μηχανισμοί θα περιλαμβάνουν και εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι τα Ηνωμένα Έθνη, φιλικές χώρες και άλλους διεθνείς και πολυμερείς οργανισμούς. Οι εγγυήτριες δυνάμεις του 1960 δεν μπορούν από μόνες τους να εφαρμόζουν και να επιτηρούν τη λύση». Σημειώνεται πως σε ό,τι αφορά τον μηχανισμό εφαρμογής της λύσης γίνεται από κάποιους η χρήση του όρου «συνθήκη» (δηλαδή, οι πρώην εγγυήτριες παραμένουν και για την εφαρμογή της λύσης), ενώ η ελληνοκυπριακή πλευρά χρησιμοποιεί τον όρο «μηχανισμός». Ο γ.γ. συμφωνεί με την ελληνοκυπριακή πλευρά -είπε ότι δεν μπορούν οι πρώην εγγυητές να λαμβάνουν μέρος και στο πλαίσιο της εφαρμογής της λύσης. Θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε κάποια πολυεθνική δύναμη, η οποία, σε περίπτωση κρίσης, θα παρέπεμπε το πρόβλημα στα Ηνωμένα Έθνη ή αλλού προς επίλυση, αλλά δεν θα είχε το δικαίωμα να αναλάβει δράση για λύση του προβλήματος.

 Στρατεύματα

«Τα υφιστάμενα στρατεύματα θα πρέπει να μειωθούν δραστικά από την πρώτη μέρα της εφαρμογής της λύσης και σταδιακά να φτάσουν στον αριθμό των αγημάτων ΕΛΔΥΚ (950) και ΤΟΥΡΔΥΚ (650), όπως προνοούσε η συνθήκη συμμαχίας του 1960. Θα συσταθεί ένας μηχανισμός επιτήρησης της μείωσης των στρατευμάτων. Σε ό,τι αφορά την τελική ρύθμιση της παρουσίας στρατού στην Κύπρο, κατά πόσον δηλαδή θα έχει καταληκτική ημερομηνία αποχώρησης ή θα υπάρξει μια ημερομηνία, κατά την οποία θα επανεξετασθεί η ανανέωση τής παραμονής τους, αυτό πρέπει να συζητηθεί σε υψηλότερο επίπεδο (πρωθυπουργοί των εγγυητριών δυνάμεων). Απαιτείται να συζητήσουμε την εντολή/σκοπό/υποχρεώσεις και ούτω καθεξής».

Το προσχέδιο συμφωνίας μιλούσε για κατάργηση των εγγυήσεων και διατήρηση της Συνθήκης Συμμαχίας (υπάρχει ο ισχυρισμός ότι η τουρκική πλευρά ζητούσε τουρκικό άγημα 1.800 Τούρκων στρατιωτών, συγκεντρωμένους σε Βάση). Ο κ. Γκουτέρες υιοθετούσε την τουρκική θέση για ρήτρα επανεξέτασης, μέχρι 12-15 χρόνια. Σημειώνεται ότι σε αυτό το θέμα υπάρχει και μια αθέατη πτυχή που αφορά την Ελλάδα. Η Αθήνα φέρεται να μην αποδέχεται να αποσύρει την ΕΛΔΥΚ, αφήνοντας στην Κύπρο βρετανικές Βάσεις και τουρκικό στρατό, ο οποίος θα αποχωρούσε σε βάθος χρόνου. Σε συνάντηση ακαδημαϊκών στην Ελλάδα, ο κ. Κοτζιάς φέρεται να εξήγησε ότι η Αθήνα διαφωνεί με την πρόταση Αναστασιάδη για «μηδέν στρατό», διότι δεν εξυπηρετούνται τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ελλάδας (παραμονή ΕΛΔΥΚ για όσο υπάρχει έστω και ένας Τούρκος στρατιώτης στο νησί).

 Εδαφικό

«Στο εδαφικό, η τουρκοκυπριακή πλευρά πρέπει να προσαρμόσει τον χάρτη που έχει παρουσιαστεί, ώστε να ανταποκριθεί στις ανησυχίες που εκφράζουν οι Ελληνοκύπριοι σχετικά με ορισμένες περιοχές. Πρέπει να κατονομαστεί η Μόρφου. Σύμφωνα με το προσχέδιο λύσης γινόταν αποδεκτός χάρτης με περίπου 28,5% του εδάφους του νησιού υπό τ/κ διοίκηση και η Μόρφου υπό ε/κ διοίκηση».

 Περιουσιακό

«Στο Περιουσιακό υπάρχουν δύο βασικές αρχές. Στις υπό εδαφικές αναπροσαρμογές περιοχές (που θα επιστραφούν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση) και στην υπόλοιπη (ε/κ) επικράτεια θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους ιδιοκτήτες (εκτοπισμένους), όχι όμως σε ποσοστό 100%. Στις μη υπό εδαφικές αναπροσαρμογές περιοχές (που θα παραμείνουν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση) θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους σημερινούς χρήστες, όχι όμως σε ποσοστό 100%. Ειδικές περιπτώσεις/στοιχεία θα επεξεργαστούν περαιτέρω».

Τέσσερις ελευθερίες

«Σε σχέση με το ζήτημα της ίσης μεταχείρισης Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων, οι Τούρκοι υπήκοοι θα μπορούν να αιτούνται μόνιμης διαμονής στην Κύπρο σε μια δίκαιη ποσόστωση, σε σχέση με τους Έλληνες υπηκόους που αποκτούν καθεστώς μόνιμης διαμονής στο νησί. Εξαιρούνται φοιτητές, τουρίστες και εποχικοί εργάτες. Για το θέμα αυτό απαιτείται περαιτέρω συζήτηση για το τι είναι δίκαιο σε σχέση με τη μόνιμη διαμονή». Το προσχέδιο λύσης Γκουτέρες περιελάμβανε άδεια εργασίας Τούρκων και Ελλήνων υπηκόων μέχρι και σε αναλογία 1:1.

Εκ περιτροπής

«Το ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής απαιτείται να συζητηθεί περαιτέρω αναφορικά με τη μια θετική (τουρκοκυπριακή) ψήφο (πότε και υπό ποιες συνθήκες, σε ποια σώματα και σε συνδυασμό με το μηχανισμό επίλυσης διαφορών), ενώ θα πρέπει να συζητηθούν πτυχές που αφορούν στην εκ περιτροπής προεδρία»...

Πηγή: politis.com.cy