Η ΓΕΝΟΠ και η βραχυκυκλωμένη νοημοσύνη...

Διαβάζοντας την ανακοίνωση της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ με τα εύσημα στον Ντόναλτ Τραμπ για την απόσυρση των ΗΠΑ από την Συμφωνία του Παρισιού μου...
ήρθε στο νου μια έρευνα που είχε διεξαχθεί το 2013 στο πανεπιστήμιο Yale σχετικά με την «Υπόθεση της Περισσότερης Πληροφορίας», την πεποίθηση δηλαδή ότι οι μεγαλύτερες διαφωνίες θα λύνονταν ως απλές παρεξηγήσεις αν όλοι είχαν στη διάθεσή τους αρκετές πληροφορίες. Το πείραμα του Yale απέδειξε μάλλον το αντίθετο.

Η ανακοίνωση της ΓΕΝΟΠ είναι ένα διαμάντι αλλοφροσύνης. Περιλαμβάνει από θεωρίες συνωμοσίας που υποτίθεται ότι στήνουν τα καρτέλ των «πράσινων χαρτοφυλακίων» (προφανώς εις βάρος των αγνών και αθώων οργανώσεων των πετρελαιοπαραγωγών που τόσα χρόνια μαζεύονταν και έπαιζαν μπιρίμπα) μέχρι διασκεδαστικές αναφορές όπως «η κίνηση αυτή μάλλον έρχεται να επιβεβαιώσει κάποια πράγματα» (γενικά είναι καλό να γίνονται πραγματάκια), και «μία υπερδύναμη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (δεν) μπορεί να αδιαφορεί τόσο πολύ για το μέλλον και να είναι τόσο «αναίσθητη» αδιαφορώντας για κάτι δήθεν «τόσο τραγικό» όσο το «κατασκεύασμα» της κλιματικής αλλαγής». Αυτό, το τελευταίο, είναι τρομερό επιχείρημα και πρέπει να χρησιμοποιήθηκε από τους στρατηγούς του Χίτλερ όταν αποφάσισε να επιτεθεί στη Ρωσία καταχείμωνο: «Η Γερμανία που είχε καταλάβει όλη σχεδόν τη δύση υπό το στρατιωτικό μεγαλείο του Φύρερ αποκλείεται να εξαπέλυε την επίθεση αδιαφορώντας για κάτι δήθεν «τόσο τραγικό» όσο το «κατασκεύασμα» του Ρωσικού Χειμώνα».

Ας επιστρέψουμε στο Yale. Ο επικεφαλής της έρευνας, Δρ. Ντάν Κάχαν, και η ομάδα του δημιούργησε μια ομάδα εργασίας 1000 ανθρώπων για τους οποίους αρχικά έγινε ένα πλήρες προφίλ σχετικά με την καταγωγή, το βιοτικό επίπεδο, τη μόρφωση, τις πολιτικές πεποιθήσεις, τη σχέση τους με τη μεταφυσική κ.λπ. Έπειτα για δύο μήνες διεξήγαγε διάφορα πειράματα ψυχολογικού τύπου για να διερευνήσει πόσο η μόρφωση επηρεάζει στις αποφάσεις σε διάφορες ομάδες πληθυσμού. Ένα από αυτά τα πειράματα ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικό:

Οι 500 συμμετέχοντες στο πείραμα έμαθαν ότι μια φαρμακευτική ήταν έτοιμη να βγάλει στην αγορά μια κρέμα για την αντιμετώπιση της φαγούρας του δέρματος. Οι κρέμες αυτές όμως κάποιες φορές αντί να βελτιώνουν την κατάσταση του ασθενούς την χειροτερεύουν ενώ επιπλέον η φαγούρα του δέρματος μπορεί να είναι σε έξαρση ή ύφεση ακόμα και χωρίς την φαρμακευτική αντιμετώπιση. Έτσι στην εργαστηριακή έρευνα οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Όπως συμβαίνει πολύ συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις δεν ολοκλήρωσαν τη συμμετοχή τους όλοι όσοι είχαν ξεκινήσει το πείραμα και έτσι οι ομάδες στο τέλος στην 1η ομάδα, σε αυτούς δηλαδή που χρησιμοποίησαν την κρέμα 223 δήλωσαν ότι η κατάστασή τους βελτιώθηκε και 75 ότι χειροτέρεψε ενώ στη 2η ομάδα, σε αυτούς που δεν την χρησιμοποίησαν, οι 107 δήλωσαν πως η κατάσταση ήταν καλύτερη και 21 ότι η φαγούρα επιδεινώθηκε. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα του Yale κλίθηκαν να απαντήσουν αν τελικά ήταν αποτελεσματικό το νέο φάρμακο.

Το πρόβλημα είναι στην πραγματικότητα απλό. Όταν βλέπεις τα νούμερα τυπωμένα σε ένα πινακάκι αρχικά σκέφτεσαι ότι η κρέμα είναι αποτελεσματική αλλά αν κάνεις την αναγωγή ανακαλύπτεις ότι το 25% όσων είχαν δοκιμάσει την κρέμα χειροτέρεψαν ενώ στην 2η ομάδα, αυτών που δεν είχαν πάρει την αγωγή, μόνο στο 16% επιδεινώθηκε η φαγούρα. Οι ερευνητές του Yale είδαν ακριβώς αυτό που περίμεναν: Όσοι δήλωναν ότι τους αρέσουν τα μαθηματικά ή δήλωναν επιστημονική περιέργεια, οι πιο μορφωμένοι και οι άνθρωποι με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο είχαν άμεσα τη δυνατότητα να εντοπίσουν την ουσία του απλού μαθηματικού προβλήματος. Κανένα ενδιαφέρον μέχρι στιγμής… Προσέξτε όμως κάτι πολύ ενδιαφέρον που σκέφτηκε η ομάδα του Κάχαν: Πήραν ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα και ρώτησαν τους υπόλοιπους 500 ακριβώς το ίδιο… αλλά όχι με κρέμες για φαγούρα. Τούτη τη φορά η έρευνα αφορούσε την οπλοκατοχή και την απαγόρευση της. Έτσι σε μια πόλη που δεν απαγορεύτηκε η οπλοκατοχή 223 δήλωσαν ότι τα εγκλήματα μειώθηκαν στην περιοχή τους ενώ 75 ότι έγιναν περισσότερα σε σχέση με μια άλλη πόλη που απαγορεύτηκε η οπλοκατοχή, στην οποία 107 δήλωσαν ότι τα εγκλήματα εκεί μειώθηκαν σε σχέση με 21 που είπαν το αντίθετο.

Μπούμ! Ξαφνικά η μαθηματική ικανότητα σταμάτησε να είναι ουσιαστικός παράγοντας. Με έκπληξη οι ερευνητές του Yale διαπίστωσαν ότι πλέον οι άνθρωποι απαντούσαν με βάση τα πολιτικά τους πιστεύω και τις εδραιωμένες τους απόψεις. Δεν είχε σημασία αν σου άρεσε το σουντόκου, αν διάβαζες επιστημονικά περιοδικά, αν ήσουν πιο μορφωμένος ή πιο πλούσιος. Το κεντρικό κριτήριο πλέον ήταν αν είσαι Ρεπουμπλικάνος ή Δημοκρατικός. Αντίθετα, άνθρωποι που σύμφωνα με τη πρώτη ομάδα εργασίας έδειχναν πλήρη αδιαφορία για τα μαθηματικά αλλά ήταν φανατικοί υποστηρικτές της απαγόρευσης της οπλοκατοχής εντόπιζαν σε δευτερόλεπτα την ανάγκη αναγωγής στο πρόβλημα.

Σε ένα άλλο πείραμα ο Κάχαν εξέτασε την σύνδεση μεταξύ επιστημονικότητας και ιδεολογίας ρωτώντας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η έρευνα έγινε το 2013 και μάλλον δεν περιελάμβανε ανθρώπους που σήμερα διοικούν την ΓΕΝΟΠ αλλά σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα ήταν διαφωτιστικό. Οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής έχουν στη φαρέτρα τους μια σειρά από επιστημονικοφανείς έρευνες, χάρτες και πινακάκια. Δεν έχει καμία σημασία που τα στοιχεία αυτά έχουν αμφισβητηθεί πολύ πειστικά από τη συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων. Ο φανατικός αρνητής της κλιματικής αλλαγής θα γίνει ακόμα πιο φανατικός κάθε φορά που του παρουσιάζεις κάποιο επιπλέον στοιχείο. Θα ψάξει να βρει την πληροφορία που «απαντάει» στον ισχυρισμό σου (στην εποχή των Fake News δεν θα δυσκολευτεί καθόλου) και θα αμφισβητήσει την ποιότητα των στοιχείων σου τα οποία θα χαρακτηρίσει κατευθυνόμενα από τα λόμπι των ολιγαρχών των αντιπάλων. Η ομάδα του Κάχαν έδωσε στους συμμετέχοντες ψεύτικα βιογραφικά επιστημόνων μαζί με μια σελίδα που περιελάμβανε την περίληψη των υποτιθέμενων ερευνητικών τους αποτελεσμάτων και ζήτησε να αποφανθούν αν είναι «ειδικοί» επί των θεμάτων που ερευνούσαν. Οι συμμετέχοντες απέδειξαν ότι θεωρούν ειδικό αυτόν που συμφωνεί με τα πιστεύω τους. Έτσι ο ίδιος επιστήμονας θεωρείτο ειδικός από το 74% όσων ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή όταν η έρευνά του ενίσχυε τις ανησυχίες τους αλλά μόνο οι μισοί τον βάφτιζαν ειδικό αν στο ίδιο βιογραφικό η περίληψη των ερευνητικών του αποτελεσμάτων δεν υποστήριζε απόλυτα τα πιστεύω τους και τα πράγματα πήγαιναν χάλια για το κύρος του επιστήμονα αν υποστήριζε τα αντίθετα. Ο Κάχαν είχε γράψει στο συμπέρασμα της έκθεσης ότι ο φανατισμός βραχυκυκλώνει τη νοημοσύνη.

Το 2017 θα είναι αναμφισβήτητα η χρονιά των Fake News. Οι κολοσσοί της πληροφορικής δεσμεύτηκαν να δαπανήσουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ψεύτικες ειδήσεις στις πλατφόρμες τους όταν είδαν ότι κατά λάθος έβγαλαν πρόεδρο τον Τράμπ στις ΗΠΑ. Η κοινωνία μας ριζοσπαστικοποιείται εδώ και δεκαετίες και ο φανατισμός ενισχύεται από τους επαναστάτες του πληκτρολογίου. Το Google στην αρχή και το Facebook σήμερα, προσπαθούν να σου παράσχουν τις πληροφορίες που θέλεις να διαβάσεις. Δεν έχει σημασία τι. Τα δισεκατομμύρια του Σώρρα, οι αποδείξεις ότι ο άνθρωπος δεν πάτησε ποτέ στη Σελήνη, μια φωτογραφία του Χίτλερ να ζει ακόμα στη Βραζιλία, τα μηχανήματα που χρησιμοποιούν τα αεροπλάνα για να μας ψεκάζουν, οι έρευνες που δείχνουν ότι η ομοιοπαθητική έχει ανώτερα αποτελέσματα από τα placebo... Ό,τι τραβάει η ψυχή σας. Αρκεί να είστε έτοιμοι να τα πιστέψετε.

Επιστρέφοντας στη ΓΕΝΟΠ, ο συντάκτης της ανακοίνωσης γράφει στο τέλος ότι η χώρα μας έχει ανάγκη από την πράσινη ανάπλαση και όχι την πράσινη ανάπτυξη «που είναι καθαρό δημιούργημα των συμφερόντων». Τέτοια τοποθέτηση από αγνούς συνδικαλιστές που δεν έχουν κανένα απολύτως συμφέρον είναι συγκινητική. Άλλωστε όπως γράφει το δελτίο Τύπου «θα ήταν αφέλεια να σκεφθεί κάποιος ότι η κίνηση του Προέδρου των ΗΠΑ είναι ατυχής ή τυχαία ή άστοχη ή άτοπη». Και αναρωτιέστε γιατί η απάντηση του συντάκτη είναι επειδή «οι υποψίες και οι αρχικές εκτιμήσεις για την καλοστημένη μηχανή της κλιματικής αλλαγής [..] έχουν ισχυρή βάση και μία πολύ δυνατή δόση αντικειμενικότητας». Με άλλα λόγια ποιος τα γαμάει τα δεδομένα όταν ένας συνδικαλιστής υποψιάζεται από την αρχή ότι όλα αυτά είναι στημένα. Απέναντι σε 20 χρόνια επιστημονικών ερευνών η υποψία ανάγεται σε επιχείρημα.

Θα αναρωτιέστε τώρα τι στο διάβολο κάνουμε εμείς εδώ στο ThePressProject που σας ζητάμε τουλάχιστον 5 ευρώ το μήνα για να σας προσφέρουμε περισσότερες πληροφορίες;

Έχω δύο πρόχειρες σκέψεις και μια απάντηση: Η πρώτη σκέψη είναι ότι κάποιος πρέπει να παρέχει τις πληροφορίες σε αυτούς που δεν είναι φανατικοί. Η δεύτερη σκέψη αφορά το συμπέρασμα της έρευνας του Yale που έχει να κάνει με την εμπιστοσύνη. Η απόφασή μας στο TPP είναι να δημιουργήσουμε την πρώτη δημοσιογραφικά οργανωμένη ομάδα Fact Checking στην Ελλάδα. Αλλά όλα αυτά θα μου επιτρέψετε να τα γράψω την επόμενη εβδομάδα γιατί σήμερα είναι του Αγίου Πνεύματος και φοβάμαι μη με ματιάσουν αν συνεχίσω να δουλεύω...

Κώστας Εφήμερος (thepressproject.gr)