Η καπετάνισσα και η αχάριστη… λογοκρισία...

Διαρκούντος του Εμφυλίου, το 1949, ηχογραφείται η Πειραιώτισσα. Πρόκειται για μια εκπληκτική μελωδία του Γιάννη Παπαϊωάννου σε στίχους Κώστα Μάνεση, ερμηνευμένη έξοχα από τη...
νεαρή Σωτηρία Μπέλλου. Τη σιγοντάρει η μυθική φωνή του Στελλάκη Περπινιάδη.

Ελεγε το πρώτο κουπλέ: «Απ” την ώρα στο λιμάνι που σε μπάνισα/ σ” έχω βάλει στην καρδιά μου καπετάνισσα». Οι καχύποπτοι φωστήρες της λογοκρισίας, που βρισκόταν τότε στο φόρτε της, είχαν την παραίσθηση ότι ο πειραιώτικος ορμίσκος με τις ψαρόβαρκες έκρυβε τα χιονισμένα βουνά της Πίνδου. Στην απαγορευμένη λέξη «καπετάνισσα» έβλεπαν έντρομοι τις γενναίες μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού. Επέστρεψαν, λοιπόν, το τραγούδι ως μη αποδεκτό.

Ωχρόφαιες εποχές όπου το παράλογο έστηνε τη λογική στα έξι μέτρα. Οι δαιμόνιοι δημιουργοί διόρθωσαν στο γόνατο το άσμα για να μπορέσει να φωνογραφηθεί και η επίμαχη στροφή έγινε: «Απ” την ώρα στο λιμάνι που σε μπάνισα/ την καρδούλα μου, κυρά μου, την αφάνισα», υποδηλώνοντας προφανώς και τον αφανισμό του κοινού νου από τις άλογες εξουσίες. Οι ανεκδιήγητοι λογοκριτές ευτυχώς δεν ανακάλυψαν κομμουνιστικό δάκτυλο στους επόμενους στίχους και τους απολαμβάνουμε αυτούσιους σήμερα: «Σαν και σένα άλλη γυναίκα δεν εγνώρισα/ στην αγάπη πιο πλανεύτρα και πιο γόησσα./ Πειραιώτισσα, το έχεις μες στο αίμα σου/ να τρελαίνονται οι άντρες μ” ένα βλέμμα σου».

Ρεβανσιστές, αχάριστοι και ξεφτιλισμένοι οι ψαλιδοχέρηδες του εμφυλιακού κράτους έκαναν επίδειξη δύναμης και στην «Αχάριστη» του Τσιτσάνη. Το τραγούδι γράφτηκε το 1942 στη Θεσσαλονίκη και παιζόταν την περίοδο της Κατοχής στο περίφημο ουζερί τής Παύλου Μελά 22. Φωνογραφήθηκε το 1947 με τις φωνές της Ιωάννας Γεωργακοπούλου, του Στελλάκη και του συνθέτη. «Ο Τσιτσάνης εξευγένισε το ρεμπέτικο τραγούδι με τις τρομερές αρμονίες και τα ανεπανάληπτα θέματά του», λέει κάπου ο Περπινιάδης. «Οταν έφερε την “Αχάριστη” στην Κολούμπια έμειναν όλοι με το στόμα ανοιχτό. Τα έχασαν οι άνθρωποι. Η λογοκρισία έκοψε τότε μερικές λέξεις που τις θεώρησε απαράδεκτες».

Αλλαξε τις κομμένες φράσεις ο Βασίλης με προτροπή των διευθυντών της εταιρείας Μηλιόπουλου και Σαλονικιού (Δημήτρης Σέμσης). «Το έγκλημά μου μ” έριξε στα ξένα» το “κανε «τα βάσανά μου μ” έριξαν στα ξένα», ενώ ο «κατάδικος» μεταμορφώθηκε σε «προδομένο» διατηρώντας ωστόσο τον βαθύ «πόνο της καρδιάς» του στον τελευταίο στίχο. Τα θυμήθηκα όλα τούτα, γιατί σαν σήμερα γεννήθηκαν και ο Γιάννης Παπαϊωάννου (Κίος Προποντίδας, 1914) και ο Βασίλης Τσιτσάνης (Τρίκαλα Θεσσαλίας, 1915). Πάρτε τα τραγούδια σαν δώρο στα γλέντια του Αντώνη και της Αντωνίας, της Αθανασίας και του Θανάση, του Θύμιου και της Ευθυμίας που θα γίνουν τούτες τις μέρες με αραιή συννεφιά και λίγα νερά.

efsyn.gr