Ξεκινάει από τον Κρόμγουελ και τον Σοπενχάουερ και φτάνει μέχρι τον Ντιντερό αλλά και τον Χαρίλαο Φλωράκη, για να μας δείξει την...
διαφορά μεταξύ των λόγων και των πράξεων...
Βρήκαμε το άρθρο του, στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία ενδιαφέρον και το δημοσιεύουμε.
Λόγια και πράξεις
Ο Ολιβερ Κρόμγουελ, ο Αγγλος στρατιωτικός και πολιτικός, που ανέλαβε την εξουσία της χώρας του κατά το 17ο αιώνα, ο ακραιφνής οπαδός του πουριτανισμού, που θεωρούσε την απόλαυση αμάρτημα, είναι εκείνος που έδωσε εντολή να κλείσουν ένα σωρό πανδοχεία, να παύσει η λειτουργία όλων των θεάτρων, να απαγορευθεί στις γυναίκες το μακιγιάζ και στους άνδρες να έχουν μακριά μαλλιά, να καθιερωθεί μια μέρα νηστείας το μήνα προκειμένου ο αγγλικός λαός να δεθεί περισσότερο με τη θρησκεία, να περιορίζει ο κόσμος τη σκέψη του κατά την εορτή των Χριστουγέννων στη γέννηση του Χριστού μακριά από το φαγητό και το ποτό, να απαγορευθούν τα περισσότερα αθλήματα έτσι ώστε όποια παιδιά υπέπιπταν στην αντίληψη των αρχών να παίζουν ποδόσφαιρο την Κυριακή να τα συλλαμβάνουν και να τα ξυλοκοπούν -και άλλα τέτοια.
Ο ίδιος αυτός, όμως, ο Κρόμγουελ, κάθε άλλο παρά υπέβαλλε τον εαυτό του στις δεσμεύσεις αυτές. Και με τα αθλητικά παιχνίδια ασχολιόταν και στο κυνήγι καταγινόταν και τη μουσική απολάμβανε και τη διασκέδαση επέτρεπε στον εαυτό του και στον υπόλοιπο κόσμο, αρκεί αυτή να λάμβανε χώρα την ημέρα του γάμου της κόρης του.
Ανάλογη απέναντι στις χαρές της ζωής ήταν η στάση του Γερμανού φιλοσόφου του 19ου αιώνα Αρθούρου Σοπενχάουερ. Πηγή της δυστυχίας μας, συγκεκριμένα, θεωρούσε αυτός τις επιθυμίες μας. Κι αυτό, γιατί, έλεγε, αν επιθυμήσεις κάτι και δεν το αποκτήσεις διακατέχεσαι από το συναίσθημα της στέρησης, αν, πάλι, επιθυμήσεις κάτι και το αποκτήσεις, σου γεννιέται η επιθυμία για κάτι άλλο, που, αν το αποκτήσεις, θέλεις μετά κάτι άλλο και ούτω καθεξής, έτσι ώστε στο τέλος να καταλαμβάνεσαι από το συναίσθημα του ανικανοποίητου.
Καθώς, λοιπόν, η επιθυμία, έτσι ή αλλιώς, μας προκαλεί τη μιζέρια και τη θλίψη, το σωστό, κατά τον Σοπενχάουερ, είναι να πνίξομε εντός μας τη θέληση για οτιδήποτε, να αποβάλομε από μέσα μας κάθε επιθυμία. Ο ίδιος, παρ' όλα αυτά, ο Σοπενχάουερ κυνηγούσε τις χαρές της ζωής: συνήθιζε να πηγαίνει στα καλύτερα εστιατόρια, του άρεσε το ωραίο φαγητό, απολάμβανε το καλό κρασί, επεδίωκε τη συντροφιά με όμορφες γυναίκες.
Τι, λοιπόν, έχοντας υπόψη τις δύο αυτές -μεταξύ ασφαλώς των άλλων πολλών περιπτώσεων- αναφορές του Κρόμγουελ και του Σοπενχάουερ, μετράει περισσότερο: τα λόγια ή οι πράξεις;
Η γλώσσα δίνει τη δυνατότητα στους χειριστές της να ελίσσονται, να μην αναφέρονται στα πράγματα και τα γεγονότα, που συνθέτουν αυτό που λέμε «πραγματικότητα», κατά τρόπον ευθύβολο, όπως υπαγορεύει η οικεία σημασία των λέξεων και των εκφράσεων. Η γλώσσα βρίθει από συμβάσεις, μεταφορές, παρομοιώσεις και άλλα τέτοια σχήματα, που κάθε άλλο παρά εξασφαλίζουν την άμεση επαφή μας με την πραγματικότητα.
Αντίθετα, η αμεσότητα αυτή, που για τη γλώσσα είναι ζητούμενο, αναδεικνύεται αβίαστα μέσα από το τι κάνομε ως φυσικές υπάρξεις. Με τις χειρονομίες του ένας εκ γενετής κωφός, λέει ο Ντιντερό, ξεπερνάει σε αμεσότητα κάθε γλωσσική έκφραση. Ο ίδιος ο Ντιντερό, άλλωστε, συνήθιζε να παρακολουθεί τις πρόβες στο θέατρο καθισμένος σε απόσταση από τη σκηνή, στο τρίτο θεωρείο, και με το ανέβασμα της αυλαίας έφραζε τα αυτιά του με τα δάκτυλα, για να μην ακούει τι λένε οι ηθοποιοί αλλά να βλέπει απλώς τις χειρονομίες των. «Ο θρίαμβος της χειρονομίας πάνω στο λόγο», καταπώς λέει ο Ντιντερό, η επικράτηση της δράσης πάνω στα λόγια.
Τούτο έχοντας, προφανώς, υπόψη του ο συνετός κομμουνιστής Χαρίλαος Φλωράκης, ανέφερε στη διαθήκη του ότι δεν είχε να πει τίποτα ούτε να υποδείξει κάτι σε κανέναν. Ο,τι είχε να πει το είπε με τη δράση του, με ό,τι έκανε στη ζωή του.
Και ο παμπάλαιος πρόγονός μας, ο πολύς Ηράκλειτος, χειρίστηκε τη ζωή του με ανάλογο τρόπο. Οταν κάποτε οι εχθροί κατέλαβαν την πατρίδα του, την Εφεσο, και οι συμπολίτες του τού ζήτησαν να τους συμβουλεύσει με τη σοφία του τι έπρεπε να κάνουν, εκείνος, αντί οποιασδήποτε κουβέντας, πήρε ένα κύπελλο, έριξε μέσα λίγο τριμμένο σιτάρι, το ανακάτεψε με νερό, το ήπιε κι έφυγε χωρίς να πει τίποτα. Ηθελε με τον ξεκάθαρο αυτόν τρόπο, απαλλαγμένο από τις περιστροφές και τους ελιγμούς που συνοδεύουν τη γλώσσα, να τους επισημάνει ότι στις δύσκολες μέρες που θα ακολουθούσαν θα έπρεπε να περιορίσουν τις ανάγκες των.
Εκείνο που προέχει στη ζωή μας, λοιπόν, είναι τούτο: τι κάνομε, και όχι τα λόγια, που, κατά την έκφραση του Ομήρου, είναι πτερόεντα, καταδικασμένα να τα πάρει, αργά ή γρήγορα, ο αέρας, να χαθούν...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου