ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - Μελιγαλάς...

Η κραυγή των τοίχων...

Το σύνθημα που εξαγρίωσε τον Αδ. Γεωργιάδη έχει διαγράψει ολόκληρη τροχιά τις τελευταίες δεκαετίες. Στο ...
Πανσπουδαστικό του 1992 φωναζόταν ως χουλιγκανίζουσα ανταπάντηση στο (εξίσου εμφυλιοπολεμικό) «Γράμμος-Βίτσι-Μακρυγιάννη» της μητσοτακικής ΔΑΠ-ΝΔΦΚ.

Παρά τον θεωρητικό φιλελευθερισμό της, η τελευταία δεν δίσταζε, άλλωστε, να ταυτιστεί συνθηματολογικά ακόμη και με τους χιτλερικούς, τραγουδώντας στον ρυθμό του γιούπι-για το τετράστιχο «Τι τους θέλανε τους φούρνους οι ναζί (δις)/ για να βάλουν τα κομμούνια/ να τα κάνουνε σαπούνια / και να γίνει η Ευρώπη καθαρή». (Επικεφαλής της «εξέδρας» ήταν ένα στέλεχος του φοιτητικού της Ν.Δ., ο οποίος θα διέπρεπε αργότερα ως στενός συνεργάτης του Αντώνη Σαμαρά στην Πολιτική Ανοιξη.) Τη μακρινή εκείνη εποχή, φασισμός και αντιφασισμός επισείονταν πάντως ως αλληγορικά σύμβολα, δίχως άμεσες προεκτάσεις στο πεδίο της πραγματικής πολιτικής.

Μέσα στην τελευταία δεκαετία, και πολύ περισσότερο μετά την πρόσφατη εκλογική επίδοση των εγχώριων ναζί, το ιστορικό γεγονός του 1944 επανασημασιοδοτείται συμβολικά ως πρότυπο αντιφασιστικής νίκης. Εδρα και βάση εξόρμησης του δωσιλογικού Τάγματος Ασφαλείας Καλαμών, που είχε εξοπλιστεί από τους Γερμανούς και υπαγόταν απευθείας στη διοίκηση των Ες-Ες, ο Μελιγαλάς έπεσε ως γνωστόν στα χέρια του ΕΛΑΣ τις μέρες τις απελευθέρωσης, έπειτα από τριήμερη αιματηρή μάχη (13-15.9.1944), στην οποία χάθηκαν περίπου 60 αντάρτες. Ακολούθησαν συνοπτικές δίκες και μαζικές εκτελέσεις μερικών εκατοντάδων αιχμάλωτων ταγματασφαλιτών, τα πτώματα των οποίων ενταφιάστηκαν ομαδικά για λόγους υγιεινής στην ομώνυμη «πηγάδα». Το ιατροδικαστικό συνεργείο του Καψάσκη ξέθαψε την επόμενη χρονιά 708 πτώματα, το δε μνημείο που κατασκευάστηκε μεταγενέστερα στον χώρο αναγράφει 787 ονόματα. Σε ποσοστό 97% τα εθνικόφρονα θύματα της πενθήμερης μάχης και σφαγής ήταν άντρες μάχιμης ηλικίας, με ελάχιστες γυναίκες ή ηλικιωμένους και απολύτως κανένα παιδί (για περισσότερες πληροφορίες, βλ. «Ιός» 11.9.2005).

Ως αιματηρό ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τους συνεργάτες των ναζί, που είχαν νωρίτερα πνίξει στο αίμα τη γύρω περιοχή, και όχι τυφλή σφαγή γυναικοπαίδων, ο Μελιγαλάς αρχίζει έτσι μέσα στη δεκαετία του 2000 να διεκδικείται ρητά σαν συμβολικό θετικό υπόδειγμα μιας αποφασιστικής στάσης απέναντι στον ντόπιο φασισμό. Η μηχανική επανάληψη του παραδοσιακού συνθήματος, ορθογραφημένη (1, Πάντειο 2005) ή ανορθόγραφη (2, Καλαμάτα 2005), παραχωρεί σταδιακά τη θέση της σε πιο σύνθετες εμπνεύσεις (3, Πάντειο 2005) ή την απλή επίκληση του συμβολικά φορτισμένου τοπωνυμίου (4, Νομική 2010). Στο πλαίσιο μιας συνολικότερης επαναξιολόγησης των επαναστατικών εμπειριών της δεκαετίας του ’40, που θα μας απασχολήσει σε άλλο σημείωμα, η μνεία του Μελιγαλά μπορεί πλέον να συνδυάζεται με κλασικά αντεξουσιαστικά συνθήματα (5, Χαλάνδρι 2013) ή την επίκληση ιστορικών μορφών του αναρχικού κινήματος, όπως ο Ισπανός Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι (6, Πάρκο Ευελπίδων 2006). Οπως και στις παρεμφερείς αναφορές στα Δεκεμβριανά ή τη Βάρκιζα, η μόνη κριτική των γεγονότων του 1944 αφορά πλέον το ημιτελές τής τότε εκκαθάρισης, που επέτρεψε στη γόνιμη μήτρα του θηρίου να ξαναγεννήσει (7, Εξάρχεια 2013). Δεν λείπουν ούτε και οι προσπάθειες επικαιροποίησης, με τη διάγνωση συνέχειας ανάμεσα στην πηγάδα του 1944 και τις συγκρούσεις των τελευταίων χρόνων με τα ΜΑΤ (8, Εξάρχεια 2012)...

Φωτογραφίες και κείμενο από τον Τάσο Κωστόπουλο (efsyn.gr)