Βήμα στο "Βήμα" ...

Ο Πάγκαλος στο άντρο του Ψυχάρη...


Συγχωνεύοντας οργανισμούς του Δημοσίου

Του Θεόδωρου Πάγκαλου

Η κυρίαρχη ιδεολογία, που βεβαίως υπηρετείται σε μεγάλο βαθμό από τους διανοουμένους που ασχολούνται με τα εγκόσμια, είναι στην ακραία της εκδοχή ότι η παρούσα κατάσταση της χώρας οφείλεται στην απληστία των δανειστών μας και στις ραδιουργίες ορισμένων «κέντρων» που έχουν κάνει σκοπό της ζωής τους να υποτάξουν τον «αδούλωτο», «υπερήφανο» και παντελώς «αναμάρτητο» έλληνα πολίτη. Τα σκοτεινά αυτά σχέδια εξυπηρετούνται από...

την πολιτική τάξη της χώρας, η οποία, αν εξαιρέσεις όσους συμπλέουν με την κρατούσα άποψη, αποτελείται από πράκτορες ή από παντελώς ανίκανους που αδυνατούν να συλλάβουν τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων. Η μυθολογία αυτή, που οδηγεί στην περιθωριοποίηση της χώρας και στον εκφασισμό της, διαδίδεται από καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφους και άλλους «στρατευμένους» διανοητές, οι οποίοι έχουν ως έσχατο επιχείρημα το γνωστό: «Ησουν υπεύθυνος για το ένα ή το άλλο και δεν το έκανες».

Από όλους αυτούς καταγγέλλομαι και εγώ κατά καιρούς είτε με δημοσιεύματα είτε ζωντανά στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση ότι δεν έχω κλείσει όλους τους οργανισμούς και όργανα του Δημοσίου που είναι άχρηστοι ή ανενεργοί. Το γεγονός είναι ότι οι περισσότερες από τις ερωτήσεις όλων αυτών θα μπορούσαν να έχουν απαντηθεί με μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο (www.pangalos.gr) όπου είναι δημοσιευμένα όλα τα στοιχεία. Στην πραγματικότητα, η διυπουργική επιτροπή για τα θέματα αναδιοργάνωσης δημοσίων υπηρεσιών και φορέων (ΦΕΚ 19Β'/15.1.2010) δεν είχε καμία εκτελεστική αρμοδιότητα. Είχε καθαρά γνωμοδοτικό χαρακτήρα. Οι αποφάσεις της αποτελούσαν εισηγήσεις προς τον Πρωθυπουργό και κατ' επέκταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο. Η αποκλειστική ευθύνη υλοποίησης των όποιων αποφάσεων, δηλαδή της συγχώνευσης ή κατάργησης ενός φορέα, ήταν του κατά περίπτωση εποπτεύοντος υπουργού.

Ο τρόπος αυτός λειτουργίας ήταν σύμφωνος με τη γενικότερη αντίληψη του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου για την άσκηση των καθηκόντων του. Προτιμούσε χαλαρές διαδικασίες και συναινετικές αποφάσεις επιφυλάσσοντας τον αποφασιστικό εκάστοτε λόγο στον ίδιο τον εαυτό του, έπειτα από διαβούλευση με το άμεσο περιβάλλον του. Η επιτροπή λειτούργησε πάντα στα όρια της εξουσιοδότησης που της είχε δοθεί. Και αυτό διότι ήθελα από την πρώτη στιγμή να κάνω δουλειά ουσίας και δεν με ενδιέφερε η θέση που κατείχα αλλά η γενικότερη αποτελεσματικότητα στην επιδίωξη των κυβερνητικών στόχων.

Με δική μου πρωτοβουλία και με τη γραμματειακή υποστήριξη και άμεση και ενθουσιώδη συνεργασία του Γενικού Γραμματέα της Κυβέρνησης, που ήταν τότε ο καθηγητής κ. Σωτήρης Λύτρας, κινηθήκαμε άμεσα προς τρεις κατευθύνσεις. Είχα και έχω την αίσθηση ότι τα στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί στο Διαδίκτυο (ww.pangalos.gr) αποδεικνύουν περίτρανα πως κάναμε και στους τρεις τομείς με μεγάλη επιτυχία ό,τι μπορούσαμε να κάνουμε κάτω από τις δεδομένες συνθήκες.

Στην πρώτη κατεύθυνση αξιοποιήσαμε πλήρως την υφιστάμενη λίστα της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. Δυστυχώς, όμως, οι περισσότεροι αναφερόμενοι οργανισμοί ήταν φορείς-«σφραγίδα», δηλαδή απλά υφίσταντο ως νομικά πρόσωπα, χωρίς να έχουν δραστηριότητα ή προσωπικό, και επομένως το δημοσιονομικό όφελος ήταν ελάχιστο. Ηταν και οι πιο εύκολες περιπτώσεις, γι' αυτό και η προηγούμενη κυβέρνηση τις είχε επιλέξει.
Στη δεύτερη κατεύθυνση και για να αντιμετωπίσουμε το χάος και την ολιγωρία των υπουργών, με ενέργειες του Γραφείου μου, δημιουργήσαμε για πρώτη φορά στη δημόσια διοίκηση ενιαίο μητρώο φορέων του Δημοσίου, σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων, καταγράψαμε τους φορείς, το υπουργείο όπου ανήκουν, στοιχεία ταυτότητας, διοίκησης και οικονομικά δεδομένα. Βασική προϋπόθεση για να κάνουμε οτιδήποτε ήταν να μάθουμε ποιους φορείς έχουμε.

Ακόμη και σήμερα η κάθε υπηρεσία ζητάει τα ίδια σχεδόν (κατά 80%) δεδομένα από τους φορείς, με διαφορετικό τρόπο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κάθε φορέας να ετοιμάζει και να στέλνει στοιχεία, σε σχεδόν μηνιαία βάση, σε πέντε-έξι αποδέκτες. Ενα μητρώο το λύνει αυτό. Ο φορέας βάζει μια φορά τα δεδομένα του και όποιος έχει δικαίωμα - και πρόσβαση - αποκτά τα στοιχεία.

Σε μία από τις συναντήσεις με την τρόικα, όταν μας ερώτησαν «μας δίνετε τη λίστα των φορέων και τις δαπάνες τους ανά κατηγορία κόστους;», εμείς δεν είχαμε να απαντήσουμε τίποτε. Αυτό θα έπρεπε να το είχε το Δημόσιο - όχι η κυβέρνηση - έτοιμο από χρόνια! Στην ίδια συνάντηση επίσης, αφού υποσχεθήκαμε ότι θα συγκεντρώσουμε με τρόπο ορθό και σύγχρονο τα στοιχεία, μας έδωσαν μια συμβουλή. Για να εξοικονομήσετε χρήματα αρχίστε από αυτό: Μειώστε τα διοικητικά συμβούλια των φορέων σε όχι πάνω από επτά ή πέντε άτομα. Αμεση παρέμβαση, με άμεσο όφελος. Ούτε αυτό έγινε.

Ηταν εντυπωσιακό ότι η πληροφορία για τους φορείς δεν υπήρχε συγκεντρωμένη πουθενά. Ακόμη και όταν ζητούσαμε δεδομένα από τα υπουργεία λαμβάναμε ελλιπή στοιχεία. Ο λόγος; Η δημόσια διοίκηση προστάτευε τα φέουδά της. Το Δημόσιο αυτοπροστατεύεται.

Επανειλημμένως στείλαμε επιστολές στους υπουργούς ζητώντας τους προτάσεις για συγχωνεύσεις και καταργήσεις φορέων. Οι περισσότεροι δεν απαντούσαν. Αυτοί που απαντούσαν, με κάποιες εξαιρέσεις, έστελναν απόλυτα αρνητική απάντηση. «Δεν έχουμε φορείς προς κατάργηση ή συγχώνευση». Ολοι είναι χρήσιμοι, όλοι κάνουν τη δουλειά τους! Κανένας δεν περισσεύει! Τι να πει κανείς; Είτε οι υπηρεσίες δεν πληροφορούσαν τους υπουργούς είτε οι υπουργοί ήταν απρόθυμοι ή συνέβαιναν και τα δύο.

Στις συνεδριάσεις της επιτροπής, όταν συζητούσαμε την περίπτωση ενός φορέα, ήταν σύνηθες ο υπουργός να λείπει και να τον αντικαθιστά κάποιος γενικός γραμματέας υπουργείου ή συνεργάτης του. Αυτό εξασφάλιζε την αμνηστία του υπουργού για την οδυνηρή ενδεχόμενη απόφαση κατάργησης καθώς ήταν απών. Βέβαια, στη συνέχεια, ο υπουργός αμφισβητούσε την απόφαση, προσπαθούσε να τη μεταβάλει κ.ο.κ. Και έγιναν αρκετά τέτοια, με χαρακτηριστικότερο των παραδειγμάτων την ΗΔΙΚΑ (Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης ΑΕ), για την οποία, ενώ είχαμε λάβει απόφαση συγχώνευσης η οποία περιελήφθη σε νόμο, στην πορεία άλλαξε, άγνωστο πώς.

Προχωρήσαμε ένα ακόμη βήμα φτιάχνοντας με δικά μας μέσα πληροφοριακό σύστημα στο οποίο καλέσαμε τους φορείς να μας δώσουν απευθείας στοιχεία, χωρίς τη μεσολάβηση των υπουργείων. Ζητήσαμε απευθείας από τους φορείς τα δεδομένα, τα οποία έπρεπε να μας δώσουν μέσω του πληροφοριακού συστήματος.

Και εκεί ήταν τρομακτικό το αποτέλεσμα. Σχεδόν το 20% των φορέων (από περίπου 500 φορείς) δεν απάντησαν καν, ενώ το 55% των στοιχείων αυτών που μας έδωσαν ήταν λανθασμένο, όπως απεδείχθη έπειτα από δωρεάν μελέτη που μας έκανε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ως προς την ορθότητα των δεδομένων που λάβαμε.
Με όλες αυτές τις δυσκολίες σε υπηρεσιακό επίπεδο και την παντελή απουσία πολιτικής βούλησης σε κάθε κατεύθυνση για εξορθολογισμό των πραγμάτων καταφέραμε τα εξής: ψηφίστηκαν δύο νόμοι για συγχωνεύσεις και καταργήσεις. Ο πρώτος αφορούσε συγχώνευση - κατάργηση 77 φορέων και ο δεύτερος άλλων 44. Σύνολο: 121 φορείς.

Δυστυχώς, παρά τις αποφάσεις, με λίγες εξαιρέσεις, δεν υπήρχε υλοποίηση των αποφάσεων. Οι νόμοι δεν εφαρμόζονται στην Ελλάδα διότι συνήθως απαιτούν για να επέλθει το πρακτικό αποτέλεσμα κοινή υπουργική απόφαση, την οποία πρέπει να προσυπογράψει και ο «θιγόμενος» υπουργός. Εκατοντάδες τέτοιες αποφάσεις αυτή τη στιγμή εκκρεμούν και ισάριθμες διατάξεις νόμων μένουν ανεφάρμοστες.

Ετσι συνεχίζεται η ανέμελη και σπάταλη ζωή που δίνει τη δυνατότητα να βιώνει το Δημόσιο εις βάρος του πολίτη.