Του ΘΩΜΑ Γ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
Στην Αυστραλία –λίγο πολύ– όλοι μας έχουμε κάνει… κομπλέιν για κάποιον ή για κάτι. Τα πρώτα μας χρόνια –αν γνωρίζαμε καλά αγγλικά– θα κάναμε κομπλέιν για πολύ περισσότερα πράγματα. Υπάρχουν πολλοί που στη ζωή τους δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά… κομπλέιν και κομπλέιν!
Στην αρχή της
νέας μας ζωής εδώ, ανοίγαμε τα λεξικά: Complain=Παράπονο. Σε ποιον, όμως, να κάνεις τα παράπονά σου; Σε ποιον να εκφράσεις την αντίθεσή σου; Σε ποιον να διαμαρτυρηθείς; Εδώ ακόμη ο Λούθηρος (Martin Luther 1483-1546) διαμαρτυρήθηκε κατά των αποφάσεων του Πάπα (1529) και ούτε καν του έδωσε καμία σημασία. Με το… κομπλέιν τούτο ο Λούθηρος, με τη μεταρρύθμισή του κατέληξε στο θρησκευτικό δόγμα (dogma) των… παραπονιάρηδων και επισήμως διαμαρτυρομένων που ονομάστηκαν και Προτεστάντες. Εδώ δεν έπιασε το παράπονο και οι Διαμαρτυρόμενοι το έχουν παράπονο ως σήμερα. Ο πάπας τους είπε: «Τα παράπονά σας στο… δήμαρχο» ή καλύτερα ρίξτε τα στο… κουτί των παραπόνων! Αυτό είναι το… αλάνθαστο του πάπα.
ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΝΙΕΜΑΙ
Οι αρχαίοι μας δεν είχαν αυτές τις λέξεις. Είχαν, όμως, τα δύο συστατικά τους παρά+πόνος. Παρά σημαίνει δίπλα και πόνος σημαίνει σκληρή δουλειά, μόχθος, κόπωση, αλλά και άλγος και οδύνη. Χαρακτηριστικός ο στίχος του Σοφοκλή (Αίας 866): Πόνος, πόνω, πόνον φέρει!
Στην Ελληνιστική Εποχή έγινε το ρήμα παραπονούμαι=καταπονούμαι, κουράζομαι και σήμερα το ρήμα μπήκε στα νέα καλούπια μας και έγινε παραπονιέμαι. Ο Τόνης Μαρούδας το απαθανάτισε στο τραγούδι του: Παραπονιέσαι ότι έγινα μπεκρής… Φτούρισε η λέξη μας στη νέα της χρήση: παράπονο, παραπονιέμαι, παραπονεμένο, παραπονετικός, παραπόνεμα, παραπονιάρης, παραπονιάρικος και όλα τα παράγωγά τους.
THE COMPLAIN ΚΑΙ TO COMPLAIN
To ουσιαστικό και το ρήμα στην Αγγλική, όσο παράξενο και να μας φαίνεται, προήλθε μέσω Λατινικής, αυτούσια από τη μητέρα Ελλάδα. Στην αρχή ήταν το ελληνικό ρήμα πλήττω ή πλήσσω. Το αρχικό θέμα ήταν πληγ. Με το πρόσφυμα j+ω έγινε πλήγjω και έτσι συγχωνεύτηκε σε πλήσσω ή πλήττω που σημαίνει χτυπώ. Έτσι έγινε το πλήκτρο του πιάνου, της γραφομηχανής κ.λπ. Έτσι από το ίδιο έχουμε και τις παρακάτω λέξεις που θα τις ονόμαζα πολύ σημαντικές: πλήξη, πλήγμα, πληγή, πληκτικός, πλήκτης, πληκτίζω, έκπληξη, αποπληξία, αιμοπληγία και άλλες που μόνοι σας μπορείτε να βρείτε.
Οι Ετρούσκοι, οι Λατίνοι και οι Ρωμαίοι ανακάλυψαν τη δροσερή πηγή. Η πληγή έγινε plaga και το ρήμα plango=χτυπώ. Τα λεξικά τονίζουν: From Greek πλήσσω or πλήτω=to beat. Η πηγή είναι όντως καταπληκτική, αναβρύζει, εκπηγάζει άφθονο γλωσσικό υλικό σε όλες τις μορφές του λατινικού ρήματος: Plangere, planxi, planctum.
Φυσικά, διψασμένη η Αγγλική έφτασε στην πηγή και δροσίστηκε. Οι Άγγλοι την πληγή την έκαναν Plague και αφού την ενώσανε με το Συν/con έγινε complain. Το ερμηνεύουν πως σημαίνει to strike or to beat the breast=χτυπώ ή χτυπώ το στήθος και εμείς το φέραμε στο παράπονο και παραπονιέμαι.
ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΟΥ
Από την πληγή = Plague, οι Άγγλοι έκαναν και νέες λέξεις γιατί δεν τις είχαν. Σε ποιον να κάνεις κομπλέιν που τις πήραν… τζάμπα; Αφού η ελληνική γλώσσα έμεινε ξέφραγο αμπέλι… Ας είναι όμως. Χαλάλι τους!
Η αποπληξία στα Αγγλικά έγινε apoplexy. Οι Λατίνοι, όμως, την είχαν ως apoplexia = παράλυση του εγκέφαλου και opoplectic το επίθετο. Επίσης το παράπονο λέγεται και μόνο plaint. Eπίσης, η πράξη για ένα παράπονο στο δικαστήριο μία αγωγή, μία μήνυση λέγεται plaint. Το πρόσωπο που το κάνει αυτό λέγεται plaintiff=ο ενάγων, ο μηνυτής. Η αρχική σημασία του ρήματος πλήττω έχει παραμείνει ακέραια: plaint=το χτύπημα και plaintiff=αυτός που χτυπάει. Το θηλυκό του plaintiff είναι με γαλλική επιρροή plaintive. Το ίδιο plaintive είναι και το επίθετο παραπονετικός, sad, pitiful.
Για να επανέλθουμε στο complain, αυτός που φέρνει κάποιον στο δικαστήριο και… παραπονιέται, ο plaintiff λέγεται και complainant. Τώρα θα μου πείτε: Χρειάζονται όλες αυτές οι λεπτομέρειες; Χρειάζονται και παραχρειάζονται! Κάτω από ποιον θα βάλετε την υπογραφή της; Κατήγορος/plaintiff ή κατηγορούμενος/defendant, ενάγων ή εναγόμενος;
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Αν δεν είχαμε τις λέξεις παράπονο και complain, θα έπρεπε να τις εφεύρουμε, γιατί όπως το διατύπωσε η αμερικανίδα ηθοποιός, Lily Tomlin: «Ο άνθρωπος εφεύρε τη γλώσσα για να ικανοποιήσει τη βαθιά του ανάγκη να παραπονιέται!». Όσο για τη Beverley Nichols τον συμπλήρωσε τον αφορισμό πολύ χαριτωμένα: «Το χειρότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε σε μια γυναίκα, είναι να της στερήσετε ένα παράπονο!».
Μάλιστα!...
http://neoskosmos.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου