Σατανάς ή ευλογία το facebook;...

Κάποτε τα παιδιά κανόνιζαν το απογευματινό ραντεβού τους στην πλατεία την ώρα που σχολούσαν από το μάθημα. Στη συνέχεια ήρθαν τα κινητά τηλέφωνα και ... αρκούσε ένα SMS για να οργανωθεί η παρέα - με την προϋπόθεση ότι το χαρτζιλίκι θα έφτανε για κάρτα. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει...

Το φαινόμενο facebook έχει επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν εκατομμύρια έφηβοι σε όλο τον κόσμο.

Είτε από τον υπολογιστή του δωματίου τους, είτε από το λάπτοπ του μπαμπά, είτε από το κινητό τους τηλέφωνο, τα παιδιά συνομιλούν, ανταλλάσσουν φωτογραφίες και πειράγματα, κάνουν γνωριμίες και προγραμματίζουν τα ραντεβού τους μέσα από τον εικονικό κόσμο της κοινωνικής δικτύωσης.

Οχι όλα όμως. Τα «πρώτα τέκνα» των Ηνωμένων Πολιτειών, η 13χρονη Μάλια και η 10χρονη Σάσα Ομπάμα, δεν έχουν λογαριασμό στο facebook, όπως συμβαίνει με τα 157 εκατ. των συμπατριωτών τους. Κι αυτό, διότι ο αμερικανός Πρόεδρος δεν επιτρέπει - κατά δήλωσή του - στις κόρες του να γίνουν μέλη του δημοφιλέστερου κοινωνικού δικτύου στον κόσμο.

Σε αντίθεση με τον Μπαράκ και τη Μισέλ Ομπάμα, οι περισσότεροι γονείς εμφανίζονται μάλλον ανήμποροι να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα, με τα παιδιά τους να αποκτούν προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα σε όλο και μικρότερη ηλικία και τους ίδιους να μην είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ελέγξουν την ψηφιακή δράση των επιγόνων τους.

Στην Ελλάδα τα παιδιά μπαίνουν στον κόσμο του facebook από… το νηπιαγωγείο. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, δύο στα δέκα ελληνόπουλα ηλικίας 4-6 ετών σερφάρουν στο Ιντερνετ από το σπίτι, ενώ το 1% των παιδιών προσχολικής ηλικίας διαθέτει δικό του προφίλ στα social media. Στο δημοτικό το 15% των μαθητών έχει λογαριασμό σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο, ενώ στο γυμνάσιο και το λύκειο το facebook κάνει θραύση, με το 60% των μαθητών να έχει δημιουργήσει προφίλ στην ιστοσελίδα.

«Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο φαινόμενο. Αν κάποτε οι γονείς ήξεραν ότι τα παιδιά τους βρίσκονται στην πλατεία και παίζουν, τώρα βλέπουν ότι βρίσκονται στο facebook, χωρίς όμως να ξέρουν τι είναι το facebook και τι κάνουν εκεί μέσα», τονίζει στα «ΝΕΑ» η δρ Βερόνικα Σαμαρά, συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.

Ο χαμένος χρόνος. Αν ζούσε σήμερα ο Μαρσέλ Προυστ, μάλλον θα έπρεπε να στραφεί (και) στο facebook για να αναζητήσει τον «Χαμένο χρόνο» του.

Στο παρελθόν οι γονείς μάλωναν τα παιδιά τους επειδή έβλεπαν πολλές ώρες τηλεόραση, παραμελώντας τα μαθήματά τους. Σήμερα προσπαθούν να τα ξεκολλήσουν από τον υπολογιστή, όπου κάνουν... υπερωρίες στα online παιχνίδια και στα κοινωνικά δίκτυα.

Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Nielsen, ο μέσος χρήστης του facebook ξοδεύει περίπου οκτώ ώρες τον μήνα στην ιστοσελίδα. Υπάρχουν όμως και χειρότερα. Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών διαπίστωσε αύξηση στα περιστατικά εξάρτησης ανηλίκων από το Ιντερνετ.

Το 2,4% των εφήβων ηλικίας 15-16 ετών είναι εξαρτημένο από το Διαδίκτυο, ενώ το 19,1% κάνει «οριακή χρήση», η οποία ενδέχεται να εξελιχθεί σε εξάρτηση. Ερευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου κατέδειξε ότι το 42% των εκπαιδευτικών στη χώρα μας έχει αντιμετωπίσει τουλάχιστον ένα περιστατικό υπερβολικής χρήσης του Ιντερνετ από τους μαθητές του.

Και στο σχολείο. Αν το facebook κάνει ορισμένους μαθητές να παραμελούν τα μαθήματά τους, σε άλλους επιφέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Πολλοί ζητούν από τους συμμαθητές τους να τους λύσουν μέσω του facebook απορίες ή να τους δώσουν τα SOS για το διαγώνισμα της επόμενης ημέρας.

Αλλοι μαθητές έχουν δημιουργήσει σελίδες στο facebook στις οποίες αναρτούν εκπαιδευτικό υλικό, ενώ το ίδιο έχουν κάνει και κάποιοι εκπαιδευτικοί. «Ο παρών ιστότοπος εξυπηρετεί την ταχύτερη και πιο άμεση επικοινωνία μεταξύ του διδάσκοντος το μάθημα των Θρησκευτικών καθηγητή και των μαθητών του στο Γενικό Λύκειο Λιμένα Θάσου», αναφέρεται σε σελίδα που έχει δημιουργήσει στο facebook ένας καθηγητής Θεολογίας.

«Ραντεβού στο προφίλ μου για πολλά like»!

Η εμφάνιση των κοινωνικών δικτύων επέφερε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο κοινωνικοποιούνται οι νέοι. Πολλοί έφηβοι σήμερα φλερτάρουν, ερωτεύονται, τσακώνονται και… χωρίζουν μέσα από το facebook.

«Το πρόβλημα είναι ότι αρκετά παιδιά ανακαλύπτουν την εφηβεία τους μέσα στο facebook και όχι στον έξω κόσμο. Υπάρχουν έφηβοι που φτάνουν στα άκρα. Ειδικά τα κορίτσια προσπαθούν να αποδείξουν τη θηλυκότητά τους, με αποτέλεσμα να επιδίδονται σε έναν ιδιότυπο διαγωνισμό ανάρτησης προκλητικών φωτογραφιών ή μηνυμάτων», εξηγεί, μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο Γιώργος Κορμάς, επιστημονικός συνεργάτης της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Την ίδια στιγμή, στα κοινωνικά δίκτυα το κουτσομπολιό… αναστενάζει. Οι νέοι δεν περιμένουν να βρεθούν στο σχολείο για να σχολιάσουν τη χυλόπιτα που έριξαν το προηγούμενο βράδυ, ούτε χρεώνονται με γραπτά μηνύματα και τηλεφωνικές κλήσεις για να μάθουν τα νέα των φίλων τους.

Το κάνουν αφήνοντας ένα σχόλιο στον τοίχο των επαφών τους στο facebook, κάνοντας like στις αναρτήσεις τους ή - για τα πιο προσωπικά ζητήματα - στέλνοντας πριβέ μήνυμα και συνομιλώντας σε πραγματικό χρόνο στο chat room της ιστοσελίδας.

«Μπαίνω κάθε μέρα στο facebook τουλάχιστον για δύο ώρες, κυρίως για να μάθω τα νέα των φίλων μου. Πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να χαζεύει αυτά που γράφουν οι άλλοι για τις ζωές τους», λέει στα «ΝΕΑ» η 18χρονη Μαρίλια Μαρίνου, φοιτήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

«Το facebook είναι ένας νέος τόπος κουτσομπολιού, όπως ήταν για τους άντρες το καφενείο και για τις γυναίκες το κομμωτήριο. Εκεί μέσα είναι πανεύκολο να μάθεις τα πάντα για οποιονδήποτε. Δεν μπαίνεις καν στον κόπο να ρωτήσεις. Απλά βλέπεις τον τοίχο του και σου λύνονται όλες οι απορίες. Μετά ανοίγεις παράθυρο με την κολλητή σου και σχολιάζετε. Ολοι για ένα like ζουν πλέον», λέει η 18χρονη φοιτήτρια.

Σύμφωνα με τον Γιώργο Κορμά, στα κοινωνικά δίκτυα εξελίσσεται ένας άτυπος ανταγωνισμός δημοτικότητας. «Ποιος έχει ανεβάσει τις περισσότερες και τις πιο εντυπωσιακές φωτογραφίες; Ποιος έχει συγκεντρώσει τα περισσότερα like στις αναρτήσεις του; Ποιος έχει τους περισσότερους φίλους; Πολλοί έφηβοι δίνουν την εντύπωση ότι ζουν για να ανατροφοδοτούν το ψηφιακό τους προφίλ...».

Οι γονείς. Πώς πρέπει οι γονείς να χειριστούν το θέμα της ολοένα αυξανόμενης χρήσης των κοινωνικών δικτύων από τα παιδιά τους; Κατά τον Γιώργο Κορμά, τρία είναι τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν: «Πρώτον, να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους δεν παραμελούν τις άλλες τους δραστηριότητες για χάρη του facebook. Δεύτερον, να τα ρωτήσουν τι ακριβώς κάνουν στο facebook και να τους ζητήσουν να τους δείξουν τους φίλους τους. Αν δεν πρόκειται για άτομα που γνωρίζουν στην πραγματική τους ζωή, καλό είναι να τα διαγράψουν. Τρίτον, να τους μάθουν από μικρή ηλικία πώς να προστατεύουν την ιδιωτικότητά τους. Κάτι που ανεβάζουμε από το δωμάτιό μας δεν μένει εκεί. Πηγαίνει και σε άλλα δωμάτια».

Αν ο Μπαράκ Ομπάμα επέλεξε να απαγορεύσει το facebook στις κόρες του, δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιποι γονείς πρέπει να πράξουν το ίδιο. Το θέμα χρήζει παιδαγωγικής και όχι αστυνομικής αντιμετώπισης, σημειώνει η δρ Βερόνικα Σαμαρά.

«Αν απαγορεύσεις κάτι στο παιδί, είναι βέβαιο ότι θα το αναζητήσει αλλού και σίγουρα θα το βρει. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να συζητήσουμε με το παιδί μας και να του δώσουμε να καταλάβει γιατί πρέπει ή δεν πρέπει να κάνει κάτι στο Ιντερνετ. Είναι σημαντικό να θέσουμε όρια από μικρή ηλικία».

Τηρούνται, όμως, τα όρια στον εικονικό κόσμο; Αν για τους περισσότερους θα φαινόταν παράδοξο να ζητήσει ένας μαθητής από τον καθηγητή του να γίνουν φίλοι, αρκετοί θεωρούν απολύτως φυσιολογικό να το κάνουν στο Ιντερνετ.

«Δεν πίστευα στα αυτιά μου. Ο δεκάχρονος μαθητής μου είχε γίνει ενεργό μέλος του facebook. Μέσα στους επόμενους μήνες δέχθηκα δεκάδες παρόμοιες προσκλήσεις ''φιλίας'' που εξακολουθούσαν να με σοκάρουν», γράφει η δασκάλα Κωνσταντίνα Γρηγοριάδου στον ιστότοπο paidorama.com.

Η «μόδα» του sexting

Από την έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου προκύπτει ότι 3 στους 10 εκπαιδευτικούς έχουν έρθει αντιμέτωποι με περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού, παρενόχλησης ή συκοφάντησης μεταξύ μαθητών. Ανησυχία προκαλούν τα κρούσματα παιδοφιλίας.

«Ανθηση» γνωρίζει και το φαινόμενο του sexting, δηλαδή η ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων, βίντεο και φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου. Ακόμη και μαθητές γυμνασίου ανταλλάσσουν άσεμνες φωτογραφίες που έχουν τραβήξει, προκειμένου να σκανδαλίσουν τους συμμαθητές τους.

TANEA