Αγνωστος στρατιώτης = άγνωστος λαός...

Του Περικλή Κοροβέση

Ο άγνωστος στρατιώτης είναι αισθητικώς ένα τερατούργημα και θα μπορούσε κάλλιστα να ανήκει στη σχολή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού ή του εθνικοσοσιαλιστικού ρεαλισμού, που μοιράζονταν τις ίδιες απόψεις για την τέχνη.
Ο Τύπος της εποχής είχε ... εναντιωθεί σφοδρότατα. Να παραθέσουμε μερικούς τίτλους εφημερίδων. «Η εξαμβλωτική παραποίησις ενός αρχαίου αριστουργήματος» ή «Πώς εγεννήθη το τέρας». Ανάμεσα στους αντιδρώντες ήταν και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, με την ιδιότητα του προέδρου της Εθνικής Πινακοθήκης. Η κατασκευή του συνδέεται και με κάποια σκάνδαλα οικονομικής φύσης, συνηθισμένο ελληνικό φαινόμενο για τα δημόσια έργα. Ακόμα και ο δημιουργός του δεν φαίνεται να είναι αυτός που το υπογράφει. Αλλά αυτό είναι δουλειά των ιστορικών.

Η ιδέα αυτού του μνημείου μόνο από ένα δικτάτορα θα μπορούσε να έχει προέλθει. Ηταν ο Θόδωρος Πάγκαλος, παππούς του σημερινού συνονόματου πολιτικού. Η αλήθεια είναι πως σήμερα αυτό το μνημείο δεν ενοχλεί κανέναν, γιατί κανείς δεν το προσέχει. Το μνημείο αυτό έρχεται στην επικαιρότητα μόνο αν πέσει κοντά καμιά βόμβα μολότοφ, οπότε έχουμε βεβήλωση ενός ιερού μνημείου, ενώ αν πέσουν στον ίδιο χώρο κάποιοι τόνοι δηλητηριώδη χημικά, προφανώς αυτό είναι θυμιατό προς τιμήν του.

Το δικό μου το πρόβλημα είναι άλλο. Γιατί άγνωστος; Από καταβολής ελληνικού κράτους όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας ήταν καταγεγραμμένοι στα ληξιαρχεία. Και όταν έφτανε η στιγμή να πάνε στο στρατό, έπαιρναν επωνύμως ένα ειδοποιητήριο να παρουσιαστούν σε κάποιο κέντρο νεοσυλλέκτων. Και όποιος δεν πήγαινε τον κυνηγούσαν σαν ανυπότακτο. Αρα ήξεραν όνομα, διεύθυνση, τόπο γέννησης και πολλά άλλα.

Προφανώς η ιδέα ήταν να τιμηθεί ο πεσών στρατιώτης στο πεδίο των μαχών. Τότε πώς γίνεται, όταν κατατάσσεται κάποιος στο στρατό, να έχει όνομα και επώνυμο και όταν πεθαίνει να γίνεται άγνωστος και ανώνυμος; Ας υποθέσουμε πως αυτό γίνεται ποιητική αδεία. Αλλά τότε γιατί να μην υπάρχει και ένα μνημείο αγνώστου αξιωματικού; Αντίθετα όλα τα στατόπεδα έχουν ονόματα αξιωματικών. Κανείς δεν θα είχε αντίρρηση για ένα μνημείο για τους πεσόντες. Εξάλλου οι περισσότεροι από μας έχουμε σπίτι τη φωτογραφία κάποιου συγγενή που σκοτώθηκε σε κάποιον πόλεμο. Και ο καθένας από μας μπορεί να ρωτήσει. Γιατί τον παππού μου, τον πατέρα μου, τον αδελφό μου, που πολέμησαν και σκοτώθηκαν, τους κάνετε άγνωστους; Και αυτό σημαίνει πως για τους κρατούντες ο λαός είναι άγνωστος. Και ως εκ τούτου δεν έχει κανένα δικαίωμα. Ούτε καν αυτό τού να έχει ένα όνομα. Είτε ζει είτε πεθαίνει. Είναι μια οπτική γωνία που δείχνει ταξικό μίσος.

Τις σκέψεις αυτές τις έκανα όταν πήγα ένα βράδυ στην πλατεία Συντάγματος και μίλησα με τα παιδιά με τις ελληνικές σημαίες. Και τους έθεσα αυτόν τον προβληματισμό και προς μεγάλη μου έκπληξη συμφώνησαν και μου είπαν πως δεν το είχαν ποτέ σκεφθεί έτσι. Ούτε και εγώ, τους είπα. Και μπήκα σε σκέψεις. Τι να απέγιναν άραγε οι επιζώντες βετεράνοι, όχι μονάχα στη χώρα μας, αλλά σε όλο τον κόσμο;

Μικρό παιδί θυμάμαι τους μπαρμπάδες μου, που είχαν πολεμήσει στο Αλβανικό Μέτωπο, να ψάχνουν μια ολόκληρη ζωή για δουλειά. Και καλά εδώ, μια μικρή χώρα είμαστε. Αλλά τι απέγιναν οι βετεράνοι των ΗΠΑ που πολέμησαν στο Βιετνάμ; Εδώ το υλικό είναι άφθονο. Ξαναγύρισαν σε χειρότερη μιζέρια από αυτή που είχαν πριν επιστρατευτούν και επιπλέον απέκτησαν μια σοβαρή αναπηρία ή μια ψυχική ασθένεια. Και καλύτερα να μη μιλήσουμε για ναρκωτικά.

Φαίνεται πως στη λογική των κρατούντων οι πολίτες έχουν σημασία όταν στρατεύονται για να σκοτώσουν πολίτες μιας άλλης χώρας ή να σκοτωθούν οι ίδιοι. Και όταν γυρίζουν στην κανονική ζωή, βρίσκουν πως αυτοί που τους στράτευσαν τους έχουν ξεχάσει, όσο και αν είχαν παρασημοφορηθεί σαν ήρωες πολέμου. Η βαρβαρότητα του πολέμου συνεχίζεται και σε καιρούς ειρήνης. Βλέπε Μνημόνιο.
Στήλη "Στο ψευδοκράτος των Αθηνών" (Ελευθεροτυπία)