Στην παγίδα του φόβου...

Tης Πόπης Διαμαντάκου

Αντίβαρο στις άγριες εικόνες του καταστροφικού ξεσπάσματος, ο λόγος του Αλέν Μπαντιού που προκαλούσε τη σκέψη να υπερβεί το στενό κάδρο της Πλατείας Συντάγματος.
Με τη... βαριοπούλα στα χέρια και με τη μεθοδική επιμονή ενός εργάτη ή ακόμη και ενός μαρμαρογλύπτη την ώρα που σπάει τον ακατέργαστο όγκο του μαρμάρου για να του δώσει τη μορφή της έμπνευσής του, δύο τύποι, σε κοντινό πλάνο, έσπαγαν τα μάρμαρα του περί την Πλατεία Συντάγματος χώρου μοχθώντας για την… καταστροφή. Ενα μήνυμα μόνο από αυτές τις εικόνες που μουδιάζουν το βλέμμα και τις ψυχές, η άδικη σπατάλη μιας νεανικής ορμής σε αυτό το αδιέξοδο «έργο».
Δεν ήταν η πρώτη φορά που η κάμερα κατέγραφε τέτοιες εικόνες. Τις έχουμε δει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Και όχι, η απορία δεν είναι γιατί δεν συλλαμβάνονται αυτοί, η μια χούφτα όλη κι όλη των «γνωστών-αγνώστων» μονίμων καταστροφέων, αλλά ποιος φαντάζεται ότι αυτό, το χρόνιο βίαιο ξέσπασμα, έχει άλλον στόχο από την παραγωγή θεάματος χάους και φρίκης. Θεάματος, το οποίο προσπαθεί να βάλει τη δική του σφραγίδα του σκοταδισμού σε έναν τόπο, που μπορεί να του έχουν σκιάσει τη θέα προς το μέλλον πλήθος προβλημάτων, αλλά παραμένει πολύ μεγαλύτερος, πολύ πλουσιότερος και πολύ πιο φωτεινός από εκείνο το στενό τετράγωνο της πλατείας, που γίνεται πρώτη είδηση στα παγκόσμια τηλεοπτικά δίκτυα.
Ορισμένα εξ αυτών, μάλιστα, είχαν στείλει πολεμικούς ανταποκριτές αντί των καθιερωμένων ρεπόρτερ. Απόδειξη ότι επένδυαν στον πολεμικό φόβο και το θέαμα που πρόσφερε η φλεγόμενη και καταστρεφόμενη Πλατεία Συντάγματος της Αθήνας δεν απευθυνόταν τόσο στο ελληνικό κοινό, όσο στο παγκόσμιο. Μια ακόμη εικόνα τρόμου για τους ανά την υφήλιο καταναλωτές του.
Την ίδια στιγμή σχεδόν, σε ένα εγχώριο κανάλι, την ΕΤ3 και στην εκπομπή «Ανιχνεύσεις», μια απρόσμενη συζήτηση για τη ζωή και την πολιτική έμοιαζε να αναζητεί διέξοδο στη μουδιασμένη σκέψη. Για όσους την τιμούν και τη διαθέτουν ακόμη. Σε συνέντευξή του ο γάλλος φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού ανέλυε και, εμμέσως πλην σαφώς, ερμήνευε τη σημασία και την άρρηκτη σχέση του φόβου με την κατανάλωση, στοιχεία και τα δύο του παγκόσμιου θεάματος. Εξηγούσε, γιατί το θέαμα του τρόμου είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα των κοινωνιών της σκανδαλώδους σπατάλης, του ξέφρενου καταναλωτισμού και του ανελέητου κυνισμού του κέρδους. Επειδή ο σύγχρονος άνθρωπος είναι παγιδευμένος - «σκλαβωμένος» - σε ένα διαρκές παιδιάστικο κυνηγητό «καινούργιων παιχνιδιών». Παραμένει ως εκ τούτου ανώριμος και δέσμιος των φόβων του, όπως τα ανήλικα. Και κυρίως δέσμιος του τρόμου της στέρησης.
«Εάν κοιτάξουμε τον κόσμο», είπε ο φιλόσοφος, «υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες: μυριάδες χωρίς τα μέσα να ζήσουν και άλλοι που έχουν τα μέσα, αλλά η ζωή τους είναι φτωχή, με διαρκές το αίσθημα της στέρησης. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ζωή, δεν υπάρχει χρόνος, υπάρχει μόνον η ξέφρενη κυκλοφορία των κεφαλαίων σε ένα αδιάκοπο ψευδο-παρόν, που μιμείται την εξέλιξη, χωρίς στην πραγματικότητα να συμβαίνει τίποτε». Η παγκόσμια κρίση για τον Αλέν Μπαντιού είναι δύο πράγματα: κρίση του πλεονάσματος και κρίση της ιδέας του μέλλοντος.
Εκείνες οι εικόνες της καταστροφικής βίας, το πλιάτσικο στα περίπτερα πέριξ του Συντάγματος - λες και ενέσκηψαν ξένοι εισβολείς -, τα σπασμένα τζάμια των καταστημάτων, οι μουντζουρωμένοι τοίχοι, όλα αυτά, που από νωρίς χθες το πρωί έγιναν το φόντο όλων των ενημερωτικών πρωινάδικων, δεν συμβόλιζαν παρά τον ίδιο κόσμο εναντίον του οποίου υποτίθεται συνέβησαν. Τον κόσμο της αδυναμίας να σκεφτεί, τον παγιδευμένο στην ανωριμότητα, τον εγκαταλελειμμένο στο ένστικτο του τυφλού κυνηγητού για την ατομική ικανοποίηση. Και πρόσφερε το δυσοίωνο θέαμα των καταστροφικών ξεσπασμάτων του σε ένα παγκόσμιο κοινό παγιδευμένο και αυτό στον φόβο της στέρησης. Για τον γάλλο φιλόσοφο, που επιχείρησε να απαντήσει στο ερώτημα «Τι σημαίνει να ζεις;», αυτή η ακινησία στην κατάσταση της διαρκούς ανωριμότητας είναι η άρνηση της ίδιας της ζωής.
Αυτό που εμείς κρατήσαμε είναι ένας δύσκολος, αλλά φωτεινός λόγος, που αναδυόταν από το τηλεοπτικό μέσο ως αντίπαλον δέος στο υπόλοιπο πρόγραμμά του, που εκτεινόταν από τις live εικόνες των επεισοδίων μέχρι τα τουρκοβουλγάρικα «σαπούνια» της τηλεοπτικής φτώχειας.
ΤΑΝΕΑ