Της Πόπης Διαμαντάκου
Μια εκποµπή για την Ιστορία. Για την ιστορική µνήµη, που γίνεται στοιχείο ταυτότητας των λαών και την ίδια στιγµή πεδίο συνεννόησης και δηµιουργικής συνύπαρξης
Ο Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος, που ξεπέρασε κάθε προηγούµενο σε φρίκη, καταστροφές και πένθη, είναι αυτός που όρισε τις...
πολιτικοκοινωνικές συνθήκες του κόσµου, όπως τον γνωρίζουµε σήµερα, και οι µνήµες του εξακολουθούν να σφραγίζουν σχέσεις ανθρώπων και λαών.
Γι’ αυτήν τη µνήµη του πολέµου η εκποµπή «Παρασκήνιο»(ΕΤ1) το βράδυ της περασµένης Τετάρτης, και για την ακρίβεια για τους «Πολέµους της µνήµης», όπως τιτλοφορείται το έργο του γερµανού ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ. Στην πραγµατικότητα ήταν µια εκποµπή εξ ολοκλήρου αφιερωµένη στον ίδιο τον ιστορικό, που έχει επιλέξει να ζει και ναδιδάσκει στην Ελλάδα, ως επιστήµονα αλλάκαι ως σύµβολο της ιδανικής σχέσης µνήµης και δηµοκρατικής συνείδησης.
Ξεκίνησε ως ιστορικός ερευνητής της γερµανικής κατοχής στην Ελλάδα, γνώρισε τους Ελληνες της χουντικής αντίστασης, ερωτεύτηκε Ελληνίδα και την παντρεύτηκε. Καλαβρυτινή. Η οικογένειά της είχε θρηνήσει νεκρούς σε εκείνη τη φρικιαστική σφαγή των Καλαβρύτων από τους ναζί.
Μπροστά στον φακό, µε την ξενική προφορά στα ωραία ελληνικά του, θυµάται εκείνο το στιγµιότυπο µε την πεθερά του λίγο πριν από τον γάµο, που µιλούσε στο τηλέφωνο και έλεγε σε συγγενή της ότι η κόρητης παντρεύεται, Γερµανό, «αλλά αυτόςείναι καλός». Μια προσωπική στιγµή, που όµως γίνεται αφορµή να ισορροπήσει το δύσκολο τηλεοπτικό αφιέρωµα µεταξύ της επιστηµονικής αποστείρωσης της σκληρής πολεµικής µνήµης, και ιδίως της ναζιστικής θηριωδίας, και της ζωντανής ακόµη µνήµης των Ελλήνων από τη γερµανική κατοχή.
Μιας µνήµης που «αναζωπυρώθηκε» από τον µιντιακό γερµανικό, αλλά και ελληνικό λαϊκισµό. Αφορµή η γερµανική αντίδραση στη στήριξη της εγχώριας οικονοµίας και ιδίως η χρησιµοποίηση των πιο ακραία ρατσιστικώνστε ρεότυπων από λαϊκά γερµανικά ΜΜΕ κατά των Ελλήνων.
Οχι µόνο αναφέρθηκε σε αυτά χωρίς κανένα δισταγµό ο ΧάγκενΦλάισερ, αλλά θύµισε ότι ακριβώς τα ίδια στερεότυπα περί «Ελλήνων που είναι τεµπέληδες, πονηροί κ.λπ.» χρησιµοποιούσαν και γερµανοί αξιωµατικοί προκειµένου να δικαιολογήσουν εκτελέσεις Ελλήνων. Ακριβώς τα ίδια έγραφε σε κείµενό του τηςεποχής ο γερµανός αξιωµατικός που είχε διατάξει τη σφαγή των Καλαβρυτινών. Μόνο που αυτό είναι ιστορική µνήµη, πολύτιµη γιατη συγκρότηση συνείδησης, και όχι υποτιθέµενη γονιδιακή σφραγίδα, όπως οι οπαδοί παντός είδους φαιών ιδεολογιών επιµένουν να υποστηρίζουν. Ο τηλεοπτικός φακός ακολούθησε τον καθηγητή Φλάισερ και τους έλληνες µαθητές του σε ένα ταξίδι στη µνήµη, σε ένα οδοιπορικό στα µνηµεία που άφησε η ναζιστική λαίλαπα στη Γερµανία. Από το στρατόπεδο εκπαίδευσης των SS στα πιο άγρια µνηµεία της παγκόσµιας ιστορίας, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τους φούρνους, όπου θανατώθηκαν εκατοµµύρια Εβραίοι. Μια «τοπογραφία του τρόµου» και µια ανάλυση για την έννοια της «συλλογικής ενοχής».
Ο Φλάισερ προτιµά τον όρο «συνυπευθυνότητα», γιατί η ενοχή συµπεριλαµβάνει συµµετοχή στα εγκλήµατα, ενώ η ευθύνη είναι κάτι ευρύτερο και την κουβαλούν οι επόµενες γενιές. Καιόταν ξέσπασε η ναζιστική λαίλαπα, υπήρξαν και απλοί άνθρωποι που απολάµβαναν κατά έναν τρόπο την ψευδαίσθηση της παντοδυναµίας που προπαγάνδιζε το Γ’ Ράιχ. Υπήρξαν αργότερα και εκείνοι που λιποθυµούσαν όταν οισύµµαχοι τους περιέφεραν στα στρατόπεδα και τους έδειχναν τα αποµεινάρια της θηριωδίας των συµπατριωτών τους. Υπάρχουν σήµερα και εκείνοι που ζουν αδιάφοροι για τις βαριές, µακάβριες µνήµες στον περίγυρο των εν λόγω στρατοπέδων, επειδή είναι ωραία η φύση.
Ωστόσο, σε κάθε γωνιά τηςΓερµανίας παραµονεύει η άγρια µνήµη. Μνηµεία, εκδηλώσεις, ταινίες, αφίσες, παραστάσεις. Μια µνήµη «µουσειοποιηµένη» σε χώρους αποστειρωµένους, τακτοποιηµένους. Ακόµη και οι φούρνοι του θανάτου χάσκουν πεντακάθαροι, µε τη µακάβρια, πέρα από κάθε ανθρώπινη λογική, ιστορία τους, καθώς ο φακός του «Παρασκηνίου» συνδέει αφηγήσεις επιζώντων µε την αποτρόπαια εικόνα τής ανεξίτηλαµαυρισµένης εισόδου τους.
Αποµεινάρια µιας ιστορίας
Ο ελληνοαµερικανός Γεράσιµος Χόντος, αξιωµατικός το ’45, θα πει στους ελληνες φοιτητές, ωστόσο, ότι για εκείνους που έφτασαν πρώτοι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης η µυρωδιά από τους φούρνους και οι µαυρισµένοι σκελετοί µέσα σε αυτούς δεν ξεχάστηκαν ποτέ. Αλλά οι «σκελετοί στην ντουλάπα» που έµειναν στους λαούς της Ευρώπης από εκείνο τον φρικαλέο πόλεµο δεν είναι αυτοί. Ολόκληρο κεφάλαιο αφιερώνει στο βιβλίο του ο Φλάισερ στα αποµεινάρια µιας ιστορίας της ευρωπαϊκής φρίκης, που είχε ρίζες βαθιές σε θηριωδίες παντός είδους και που µόνο η συνείδηση της δηµοκρατίας και η βαθιά γνώση της Ιστορίας µπορούν να εµποδίσουν την επικίνδυνη πολιτική αξιοποίησή τους.
από τα ΝΕΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου