«Χίλιες και μία νύχτες»...

Νίκος Μπακουνάκης
Η τουρκική σαπουνόπερα «Χίλιες και μία νύχτες» βρίσκεται πολύ ψηλά στους δείκτες θεαματικότητας της ελληνικής τηλεόρασης. Είναι ένα καλοφτιαγμένο μελόδραμα, όπου οι άντρες διεκδικούν τη δύναμη και οι γυναίκες το πάθος και όπου το κλισέ- ο καλός, ο κακός κτλ.- λειτουργεί τέλεια, μέσα στο υπέροχο φυσικό σκηνικό της Κωνσταντινούπολης και των γιαλί στις όχθες του Βοσπόρου. Αλλά το θέμα μας δεν είναι αυτό. Είναι η «πολιτική» λειτουργία της σειράς. Η σαπουνόπερα προβάλλει μια δυτική και εκδυτικισμένη Τουρκία. Οι ήρωές της εκπροσωπούν την αστική τάξη της Πόλης, είναι επιχειρηματίες και επιστήμονες, δυναμικοί, κοσμοπολίτες, ανοικτοί στον κόσμο, κερδίζουν διεθνείς διαγωνισμούς, σπουδάζουν στη Γερμανία ή σε αμερικανικά πανεπιστήμια και ζουν στην Κωνσταντινούπολη όπως θα ζούσανως μεγαλοαστοί- στη Βοστώνη ή στο Αμβούργο. Η Τουρκία της μαντίλας και του φονταμενταλισμού δεν υπάρχει πουθενά στη σειρά. Ακόμη και στις σκηνές δρόμου ή στις σκηνές σε εστιατόρια και σε άλλους δημόσιους χώρους οι άνθρωποι που κινούνται ανήκουν όλοι στον «δυτικό τύπο». Το θρησκευτικό στοιχείο δεν υπάρχει πουθενά. Τα τζαμιά τα βλέπουμε από ψηλά σαν γοητευτικά τοπόσημα της Κωνσταντινούπολης, σαν σημάδια σε τουριστικές καρτ ποστάλ αναγνωρίσιμες σε όλον τον κόσμο. Η θρησκεία απουσιάζει από την καθημερινότητα των ηρώων και η επίκληση του Θεού, του Αλλάχ, δεν είναι παρά ένας εκφραστικός τρόπος χωρίς καμιά συνδήλωση. Τα σπίτια όπου κατοικούν οι ήρωες είναι μοντέρνα, με μεγάλους κήπους, αλλά κυρίως επιπλωμένα με αντικείμενα του αναγνωρίσιμου, σήμερα, δυτικού ντιζάιν. Φυσικά η καθημερινή τεχνολογία είναι πανταχού παρούσα. Ακόμη και το βασικό μουσικό μοτίβο της σειράς είναι μια αναγνωρίσιμη μελωδία, αφού προέρχεται από το συμφωνικό ποίημα του ΡίμσκιΚόρσακοφ «Σεχραζάτ». Σοπέν και Μότσαρτ χρησιμοποιούνται πολύ συχνά για μουσική συνοδεία, ενώ τα ανατολίτικα μοτίβα είναι τόσο σοφτ και επεξεργασμένα, ώστε να ακούγονται ως ένα ενδιαφέρον έθνικ. Αν θέλουμε να βρούμε κάτι παραδοσιακά τουρκικό στη σειρά αυτή, αυτό είναι σίγουρα οι διευρυμένες οικογένειες και τα μεγάλα οικογενειακά δίκτυα, όπου οι μητέρες παίζουν τον κεντρικό ρόλο- για το καλό και για το κακό.

Η σειρά, η οποία γυρίστηκε στα μέσα της δεκαετίας που τελειώνει, αντιπροσωπεύει, θα λέγαμε, την Τουρκία του Ερντογάν, μια κοινωνία που βλέπει προς την Ευρωπαϊκή Ενωση και θέλει να είναι δυτική. Ταυτόχρονα όμως ξέρει ότι μπορεί να επηρεάσει τουρκογενείς πληθυσμούς στις χώρες του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ορισμένοι ήρωες της σειράς κατάγονται από χώρες πέραν της Μαύρης Θάλασσας και ότι το Μπακού είναι ένας προορισμός των πρωταγωνιστών.

Η μυθοπλασία παίζει λοιπόν τον ρόλο της. Εναν ρόλο εξίσου ισχυρό με αυτόν της πολιτικής. Το «Χίλιες και μία νύχτες» πάει μαζί με το άνοιγμα της Παναγίας της Σουμελά ή με το πρόσφατο άνοιγμα, στις 19 Σεπτεμβρίου, της αρμενικής εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο βραχώδες νησάκι Ακνταμάρ της λίμνης Βαν στην Ανατολική Τουρκία.

BHMA