Τα πασουµάκια της παράδοσης ...

Της Πόπης Διαµαντάκου
Στις καλές και επιτυχηµένες σαπουνόπερες ούτε οι ρόλοι ούτε οι ενδυµατολογικές επιλογές είναι τυχαίες, εξ ου και τα παντοφλάκια στις «Χίλιες και µία νύχτες» έχουν κι αυτά τη σηµασία τους
Στην αρχή, µας φάνηκε αστεία η σκηνή. Εµπαιναν στη βίλα - παλάτι µε τα ακριβά κοστούµια τους και το πρώτο που έκαναν ήταν να βγάλουν το ακριβό µοκασίνι για να φορέσουν παντοφλάκια. Αφεντικά και ...

υπηρετικό προσωπικό στις «Χίλιες και µία νύχτες» φορούν παντόφλες. Οχι όλοι, οι ζάπλουτοι µε λαϊκή καταγωγή, οι έµποροι, γιατί οι αστοί έχουν πιο ευρωπαϊκές συνήθειες. Βλέποντας τον γερο-Ελβιάογλου να αστράφτει και να βροντάει κατά του άσωτου γιου του φορώντας παντοφλάκια, µας ήρθε στο µυαλό ένας δικός µας «ήρωας µε παντούφλες». Αλλά εκείνος ήταν από τους ασπρόµαυρους της εγχώριας παράδοσης που σφράγισαν µε έξοχες ερµηνείες ρόλους - σταθµούς οι οποίοι σηµατοδότησαν το πέρασµα αυτού του τόπου από τις παραδοσιακές αξίες στο ξεχάρβαλο ενός θολού, λαµογιάρικου µοντερνισµού.

Ο χαρακτήρας του Τούρκου µε παντόφλες κάθε άλλο παρά ηρωικός είναι, συµβολίζει όµως, όπως και καθένας από τους πρωταγωνιστικούς της σαπουνόπερας καίριους µύθους της σύγχρονης Τουρκίας. Φαντάζεται κανείς ότι το σουξέ του τουρκικού σαπουνιού «Χίλιες και µία νύχτες» είναι τυχαίο; Οτι το οφείλει στα γαλανά µάτια του Ονούρ ή στη µελαχρινή, απέριττη οµορφιά της Σεχραζάτ; Κάθε άλλο. Πρόκειται για ένα από τα πιο έξυπνα σαπουνοπερικά σενάρια, όπου οι καθιερωµένοι µύθοι των σειρών του είδους διαπλέκονται ιδανικά µε τις τουρκικές παραδόσεις και κυρίως µε τους µύθους στους οποίους βασίστηκε το όραµα της ερντογανικής ανάκαµψης της χώρας υπό την σκέπη του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου.

Σειρά γυρισµένη τέσσερα χρόνια πριν, όταν η Τουρκία βρισκόταν υπό τον πλήρη έλεγχο του ΔΝΤ, βλέπουµε µε πόση σπουδή επιχειρεί να συνθέσει την εικόνα µιας σύγχρονης χώρας που διατηρεί τα υγιή στοιχεία της παράδοσης και τα παντρεύει µε τα σηµαντικότερα για την πρόοδό της από τη σύγχρονη εποχή. Ο πλούτος συνδυάζεται µε την παράδοση, η επιτυχηµένη επιχειρηµατικότητα έχει τη σφραγίδα της οικογενειακής επιχείρησης, όπου θεµατοφύλακες των οικογενειακών αξιών είναι δύο γυναίκες, οι µανάδες των κληρονόµων. Η Μπινιάπι είναι η εταιρεία του τουρκικού µέλλοντος, µια µεγάλη κατασκευαστική, της οποίας τα αφεντικά είναι κληρονόµοι, οι κολλητοί Ονούρ και Κερέµ, δεύτερη γενιά του πλούτου, σπουδασµένοι και ικανοί. Είναι αυτοί που µπολιάζουν την παράδοση µε τον ευρωπαϊκό κοσµοπολιτισµό.

Ο αυτοδηµιούργητος, λαϊκός γερο-Ελβιάογλου µε τα γουναράδικα και τη βυρσοδεψία, από την άλλη, προσκολληµένος στην παράδοση, αντιµετωπίζει τα προβλήµατα που του προκαλεί η συναισθηµατική δυσκινησία του. Δεν συγχώρεσε τον πρωτότοκο γιο του που παντρεύτηκε µιαν ανεξάρτητη αρχιτεκτόνισσα, τη Σεχραζάτ, κι έχασε έτσι την επαφή µε τον εγγονό του. Πίεσε τον δεύτερο γιο του να παντρευτεί ένα κορίτσι από φτωχή τουρκική επαρχία και εκείνο αποδείχτηκε παραδόπιστο όπως µπορεί να συµβεί σε ανθρώπους άµαθους στον εξωφρενικό πλούτο, που σέρνουν την ανασφάλεια της φτώχειας.


Μνηµείο κατασκευής κοινωνικών προτύπων

Ολο αυτό θα µπορούσε να θυµίζει Ελλάδα του ‘50 και ασπρόµαυρο σινεµά, αν εξαιρέσει κανείς όµως τους ρόλους των νέων γυναικών που απέχουν µακράν ακόµη και από τους µουσουλµανικούς µύθους, καθώς ως ιδανικό προβάλλεται το µοντέλο της γυναικείας ανεξαρτησίας, της µόρφωσης και της αυτοπεποίθησης που προσφέρει η εργασιακή αναγνώριση. Οσο για αυτό το τελευταίο, το τουρκικό τηλεσαπούνι βάζει κάτω και την πιο «προοδευτική» δυτική σαπουνόπερα, καθώς δεν υπάρχει τιµίως εργαζόµενη γυναίκα που να µην απολαµβάνει την αποδοχή και την αναγνώριση των αφεντικών της. Οι καλύτερες ανέρχονται στην ιεραρχία, βραβεύονται, παίρνουν µέρος στις συσκέψεις για σοβαρές αποφάσεις και χωρίς να χρειαστεί να δολοπλοκήσουν απολαµβάνουν την εκτίµηση και την προσοχή όλων. Απίστευτο; Ισως αυτό ακριβώς να είναι ακόµη ένα στοιχείο της επιτυχίας της σειράς, της οποίας η σαπουνοπερική αφήγηση είναι απλώς το πρόσχηµα, το «αγκίστρι» για το κοινό.

Στην πραγµατικότητα αποτελεί ένα οπτικοακουστικό µνηµείο κατασκευής θετικών κοινωνικών προτύπων και µηνυµάτων για τον τουρκικό λαό, κατά την παράδοση της αµερικανικής οπτικοακουστικής βιοµηχανίας όταν διαµόρφωνε τα πρότυπα της αµερικανικής υπερδύναµης (θετικά, ισχυρά ανδρικά πρότυπα, γυναίκες πιστές στις οικογενειακές παραδόσεις, θρίαµβος του καλού κ.λπ). Τα πασουµάκια εποµένως στα πόδια των πλουσίων Ελβιάογλου δεν υπακούουν απλώς σε ένα παραδοσιακό dress code, είναι µια πολύ προσεκτική επιλογή της παραγωγής.
Φαινόμανα απο τα ΝΕΑ.