Το θέαμα του τρόμου...

Της Πόπης Διαμαντάκου
Εθιστήκαμε στην ταύτιση εικόνας και είδησης, με αποτέλεσμα να θεωρούμε τους όρους της τηλεοπτικής τεχνολογίας, όρους της δημοκρατίας
Μια Αθήνα που φλέγεται πρόβαλαν τα βρετανικά κανάλια, μηδέ του ΒΒC εξαιρουμένου, προτάσσοντας τα επεισόδια που έγιναν στο κέντρο της πόλης στο πλαίσιο της πρωτομαγιάτικης συγκέντρωσης και διαμαρτυρίας των πολιτών. Η κάμερά τους βρέθηκε στο επίκεντρο της έκρηξης των μολότοφ αλλά και του θυμού των πολιτών που ξέσπασαν και...
κατά του πρώην προέδρου της Βουλής κ. Κακλαμάνη, φτάνοντας μέχρι τον προπηλακισμό του. Το ίδιο και η κάμερα του Star, με τον Βαγγέλη Γκούμα στο ρεπορτάζ ο οποίος προσπαθούσε να προλάβει τον κ. Κακλαμάνη καθώς τον οδηγούσαν ψυχραιμότεροι σε προφυλαγμένη στοά καταστημάτων, με αποτέλεσμα το δελτίο να παρουσιάσει εντυπωσιακές εικόνες από τη σύγκρουση του τηλεοπτικού συνεργείου με αστυνομικούς την ώρα που ο φακός κατέγραφε αποσπασματικά πλάνα της «μάχης» ενώ ακούγονταν χτυπήματα και φωνές. Για τα δελτία των Μega και Αnt1 σημαντικότερη κρίθηκε η επικαιρότητα γύρω από την επικείμενη συμφωνία με ΔΝΤ και Ε.Ε., ενώ η διαδήλωση και τα επεισόδια προβλήθηκαν κατόπιν. Με τη σειρά τους το Αlter αναφέρθηκε σχεδόν στην αρχή του δελτίου του και ο Αlpha περίπου στη μέση.

Εχει τόση σημασία; Ισως, γιατί εθιστήκαμε στην ταύτιση θεάματος και είδησης τόσα χρόνια. Γιατί επιτρέψαμε να κυριαρχεί το πρώτο με τους όρους και το τελετουργικό του εις βάρος τής πολύ ευρύτερης πραγματικότητας με σημαντικότερες πτυχές από μια στιγμή με πολεμικό θέαμα.

Πάντως πέρα από αυτό το απαράδεκτο επεισόδιο του ξεσπάσματος κατά του κ. Κακλαμάνη και της πυρπόλησης ενός τηλεοπτικού βαν, χιλιάδες κόσμου διαδήλωσαν ειρηνικά για τα προδομένα όνειρά τους, διεκδικώντας τη ζωή που τους υποσχέθηκαν κυβερνήσεις επί σειρά δεκαετιών και για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία του τόπου υπό τη βαριά σκιά της απουσίας κάθε οράματος. Αυτό και μόνο αρκεί για να ξεσπάσει ανεξέλεγκτος θυμός.

Γι΄ αυτό και είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του μιντιακού πολιτισμού, που η πληγωμένη- από τις αγορές- δημοκρατία απαιτεί τόσο πιεστικά αυτό που στέρησε από τους πολίτες η παραπλανητική φαντασμαγορία των αγορών της κατανάλωσης, θέτοντας την τηλεοπτική τεχνολογία στην υπηρεσία τους.

Το θέαμα του τρόμου, για παράδειγμα, υπηρέτησε επί σειρά ετών το μοντέλο της κοινωνικής αφασίας. Η μέθοδος γνωστή, καθώς παρέλυε τη σκέψη το καταναλωτικό θριλερικό θέαμα βίας που έβρισκε ψευδοκαταφύγιο στην ανακουφιστικά σαγηνευτική θέα της ξέφρενης προσφοράς καταναλωτικών αντίδοτων. Ο στιγμιαία τρομαγμένος για την επερχόμενη «συντέλεια» είχε έτοιμη διέξοδο, που ήταν η ψευδοασφάλεια ενός κόσμου με εξασφαλισμένα δικαιώματα και γεμάτα ράφια με λαμπερά εμπορεύματα. Η δραματική αλλαγή των εποχών είναι ότι η ανασφάλεια δεν είναι πλασματική και το χειρότερο ότι δεν υπάρχουν αντίδοτα. Οχι απλώς υλικά, αλλά ούτε αντίδοτα της σκέψης, που μουδιασμένη από χρόνια ακινησίας έχει χάσει τον ειρμό της. Απόδειξη ότι πανικοβλημένη αναζητεί νέα καταφύγια ακόμη και στο πιο γκρίζο παρελθόν του τόπου, σε εκείνο που κυρίαρχο χαρακτηριστικό του ήταν η σιωπή επιβεβλημένη διά ροπάλου σε όλους. Ηταν προφανές ότι τα ξένα δίκτυα θα έκαναν πρώτη είδηση τα περιορισμένα επεισόδια, προβάλλοντας την εικόνα μιας Ελλάδας σε παραλυσία και αδυναμία. Γιατί έτσι ανακουφίζουν το δικό τους κοινό, ότι για όποια δεινά ζει και θα ζήσει φταίνε άλλοι, οι σπάταλοι Ελληνες, που απομυζούν τους κόπους τους για παράδειγμα. Με το «ενημερωτικό» μοντέλο της ανησυχίας ενισχύεται όλο το φάσμα από τα παιχνίδια των κερδοσκόπων που μπορούν να συνεχίσουν να ποντάρουν στη διάλυση της Ευρώπης μέχρι την προεκλογική ψηφοθηρία ευρωπαίων πολιτικάντηδων. Αλλωστε, η Ελλάδα είναι εδώ και μήνες πρώτη είδηση για την αλγεινή οικονομική της κατάσταση, άρα ιδανική για να αποτελέσει μοντέλο προς εκμετάλλευση από όλες τις αγορές, πόσω μάλλον τις μιντιακές.


Αδιαπραγμάτευτες αρχές και υπευθυνότητα

Το πρόβλημα που τίθεται δεν είναι αν θα ενημερωθεί ο έλληνας πολίτης για οτιδήποτε συμβαίνει, άρα και για όποια επεισόδια γίνονται στο πλαίσιο διαδηλώσεων- αυτό παραμένει αδιαπραγμάτευτη αρχή της ενημέρωσης-, αλλά αν θα συνεχίσει το θέαμα, εκτονωτικό και τρομολαγνικό, να επιβάλλεται στη σκέψη. Παντού σε κάθε συζήτηση και με κάθε τρόπο επισημαίνεται η κορυφαία ανάγκη να αλλάξουν οι νοοτροπίες των πολιτών. Και με δεδομένο ότι τα μίντια και ιδίως τα τηλεοπτικά έχουν αναδειχθεί- όχι μόνο στη χώρα μας- σε ηθικό πυρήνα της κοινωνίας, να παράγουν ήθη και λόγο, οπότε μεταξύ της αποσιώπησης γεγονότων και της υπερπροβολής της λεπτομέρειας εκτείνεται το δικό τους ευρύ πεδίο υπευθυνότητας όπου κρίνεται το μέλλον. Οχι αδίκως, γιατί και αυτό στο παρελθόν αρνηθήκαμε να το συζητήσουμε, να το επεξεργαστούμε και να αποδώσουμε ευθύνες.
Από τη στήλη ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΝΕΑ.