Πατροκτονία στο Καστρί...

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κάποιες από τις ερωτήσεις που δέχεται ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου στις συνεντεύξεις του προς τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, αφορούν σταθερά το οικογενειακό του δέντρο, που έδωσε ώς τώρα τρεις πρωθυπουργούς στη χώρα. Ορισμένοι μιλούν για την «ελληνική εκδοχή της δυναστείας των Κέννεντυ». Σ΄ αυτό το πνεύμα ο αναλυτής του Ρώυτερ Πολ Τέιλορ μετέδιδε την περασμένη Τρίτη από την Αθήνα ότι η βασική δυσκολία του Έλληνα πρωθυπουργού είναι να...

ανατρέψει αυτά που κληροδότησε στην ελληνική κοινωνία και την οικονομία ο πατέρας του. «Πρέπει να διαπράξει ιδεολογική και πολιτική πατροκτονία», συμπέρανε, επισημαίνοντας μια σειρά καταστάσεων που δημιούργησε το ΠαΣοΚ του Ανδρέα και καλείται τώρα να κατανικήσει ο γιος του.

Ο υπουργός Επικρατείας Χάρης Παμπούκης προσπάθησε στο ίδιο δημοσίευμα να εξηγήσει ότι ανάμεσα στους δύο Παπανδρέου «δεν υπάρχουν διαφορές αξιών, απλώς έχουν αλλάξει οι εποχές». Ο δημοσιογράφος όμως έκανε λόγο για το «σύνδρομο του Οιδίποδα» τον οποίο η μοίρα καταδίκασε να σκοτώσει τον γεννήτορά του. Δημοσιογραφικές προσεγγίσεις χάριν εντυπώσεων ή μήπως ένας εύστοχος τρόπος να παρουσιαστεί ανάγλυφα η κατάσταση στη σημερινή Ελλάδα; Ο Τέιλορ δεν είναι ο πρώτος που προβάλλει τους Παπανδρέου στη μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδας. Ο Μίμης Ανδρουλάκης έγραψε ότι αν ζούσαν τότε θα ήταν οι Ατρείδες. Δίπλα στον αυταρχικό Αγαμέμνονα, ο Γιώργος θα ήταν ο Ορέστης. Δηλαδή ένας τραγικός ήρωας που αγνοεί ότι βρίσκεται μπλεγμένος στη μοίρα του και πιστεύει ότι θα νικήσει.

Σε κάθε περίπτωση όλοι συγκρίνουν τον Πρωθυπουργό με τον πατέρα του. Αυτό δεν τον ενθουσιάζει απαραίτητα, όπως λένε όσοι γνωρίζουν ότι οι σχέσεις τους δεν ήταν πάντα ευθύγραμμες, ούτε στο πολιτικό πεδίο ούτε και στο οικογενειακό πλαίσιο. Ο ίδιος έχει εξομολογηθεί στο παρελθόν ότι το όνομα που φέρει αποτελεί τιμή. Αλλά είναι και βάρος που πρέπει να αποσείσει για να αποδείξει μόνος την αξία του. Το έχει κάνει ήδη. Κατάφερε ό,τι δεν έγινε στο παρελθόν με πολιτικές οικογένειες όπως οι Βενιζέλοι ή οι Τσαλδάρηδες: να δώσει συνέχεια. Μόνος και με τον δικό του τρόπο.

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ παραμένει: πού μοιάζουν και πού είναι διαφορετικοί οι δύο Παπανδρέου που σφραγίζουν τις πιο κρίσιμες περιόδους της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας;

Κατ΄ αρχήν είναι και οι δύο Παπανδρέου. Ήτοι έχουν την ισχυρή βούληση να φτάνουν στον στόχο τουςμια ιδιότητα που χαρακτήριζε για ογδόντα και πλέον χρόνια τους άνδρες της οικογένειας. Αλλά- τηρουμένων των αναλογιών ανάμεσα στις εποχές που τους ανέδειξαν- εύκολα διακρίνονται και οι διαφορές τους.

Ο Ανδρέας από διαπρεπής οικονομολόγος της γενιάς του, μετεξελίχθηκε σε λατρευτική φιγούρα- σύνθεση κεντροαριστερού πολιτικού και προοδευτικού διανοούμενου. Είχε μελετήσει τους θεωρητικούς της ευρύτερης Αριστεράς και συνέθεσε ο ίδιος μια ιδιόμορφη- σοσιαλιστική- ιδεολογία. Στην οποία συνυπήρχε ο κλασικός μαρξισμός «ως μέθοδος ανάλυσης», μέχρι τα πιο εκλεπτυσμένα στοιχεία του μεταπολεμικού καπιταλισμού. Ήταν συναρπαστικός ρήτορας, μάγευε με τον λόγο του και την αναλυτική σκέψη του, υπήρξε ανατρεπτικός και αντιφατικός, με θυελλώδη προσωπικό βίο και είχε την έφεση να εισάγει νέα στοιχεία στην άσκηση της πολιτικής. Ήταν ο μάγος του μπαλκονιού, αλλά και γοητευτικός συνομιλητής.

Ως προς το ύφος της δημόσιας παρουσίας, ο Γιώργος μοιάζει στον πατέρα του κυρίως στην ευγένεια των τρόπων- έργο των μητέρων τους και για τους δύο. Υπάρχουν και κάποιες κοινές νότες στην απόχρωση της φωνής. Αλλά στα ιδεολογικά, ο τρίτος κατά σειρά πρόεδρος του ΠαΣοΚ δεν έδινε ποτέ σημασία στους αναλυτές του παρελθόντος. Παρακολουθούσε περισσότερο τα μελλοντικά ρεύματα, ακόμη και όταν χρειάστηκε να γυρίσει τις πλάτες του σε θεωρίες που σημάδεψαν το ΠαΣοΚ. Ο δημόσιος λόγος του συχνά αδικεί τις πρωτοποριακές συλλήψεις και την κατανόηση του καινούργιου που τον διακρίνει. Υιοθετεί εύκολα ριζοσπαστισμούς και προτιμά μια καλή ιδέα από μια ιδεολογία.

Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ υπήρξε ευρωπαϊστής. Ανεξάρτητα από τηνπρόσκαιρη άλλωστε- αντίθεσή του στην «τελωνειακή Ενωση», όπως θεωρούσε τότε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, η ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα τού ήταν οικεία, ενώ ταυτόχρονα πίστευε στα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα της περιοχής, με τον έντονο αντιαμερικανικό χαρακτήρα. Αντίθετα, στη δική του εποχή ο Γιώργος βλέπει από άλλη οπτική γωνία τόσο τον ευρωπαϊκό παράγοντα όσο και τους χειρισμούς που πρέπει να κάνει μια χώρα σαν την Ελλάδα απέναντι στην υπερδύναμη.

Ιδίως στην εξωτερική πολιτική απέναντι στην Τουρκία και τα Σκόπια, η πολιτική του Γιώργου έχει όλως διαφορετική φιλοσοφία από την αδιάλλακτη και «εθνοκεντρική» στάση του Ανδρέα, την οποία αντικαθιστά με ανοικτή διπλωματική δράση και άφοβο διάλογο. Οι επιλογές του δεν έχουν στην ούγια τον πατρικό αντιαμερικανισμό, αλλά είναι πιο τολμηρός στις επιδιώξεις του, παίρνοντας και το ρίσκο, και αρκετά πιο διορατικός στις διεθνείς κινήσεις. Άλλωστε έγινε πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς που ο Ανδρέας είχε στηλιτεύσει, πριν αποδεχτεί στο τέλος με βαριά κάρδια. Και οι δύο πάντως είχαν σε υψηλό βαθμό κουλτούρα διεθνών επαφών και άνεση κυκλοφορίας στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Στο εσωτερικό ο Ανδρέας κλήθηκε να διαχειριστεί διαφορετικά μεγέθη σε περιόδους με ιστορική φόρτιση που απαιτούσαν «μεγάλες κινήσεις» άμεσης απόδοσης και τις έκανε. Ο Γιώργος είχε την άνεση να σχεδιάζει μακροπρόθεσμα και να περιμένει. Ενώ ο πατέρας του προτίμησε να διαλύσει το κόμμα του δικού του πατέρα, ο ίδιος το 1996 βοήθησε αριστοτεχνικά στην παρεμβολή μιας μεταβατικής περιόδου, προτού ασκήσει καταλυτικά το «ιμπέριουμ το ονόματος».

Αυτό που διακρίνουν από τη δική τους απόσταση σήμερα οι ξένοι σχολιαστές μοιάζει με παιχνίδι της μοίρας: ίδιοι ή διαφορετικοί, οι δύο Παπανδρέου βρίσκονται σε μια ιδιότυπη «ιστορική διένεξη» μεταξύ τους. Ο σημερινός πρωθυπουργός πρέπει να αποσύρει από την πολιτική σκηνή και από την κοινωνία- από τη χώρα εν γένει- στοιχεία, συνήθειες και καταστάσεις που επέβαλε ο πατέρας του σε κοινωνικές ομάδες, στο κράτος και στον δημόσιο βίο. Τότε χαιρετίστηκαν, αλλά στη συνέχεια κακοφόρμισαν. Η άχαρη συγκυρία στην οποία ανέλαβε την εξουσία ο Γιώργος, του επιβάλλει να ασκήσει μια πολιτική που θα «παίρνει πίσω» πολλά από αυτά που είχε δώσει ο Ανδρέας Παπανδρέου. Πρακτικά καλείται να αλλάξει την «την Ελλάδα της Αλλαγής», για την όποία υπερηφανεύεται ο μέσος οπαδός του ΠαΣοΚ. Μέχρι στιγμής έχει τη συγκατάθεση της κοινής γνώμης, που ποντάρει στο αστέρι του για να ξαναβρεί τη χαμένη τιμή της η χώρα.

Η ΑΝΝΑ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ έλεγε το 2004 ότι «το κόμμα που δημιούργησε ένας Παπανδρέου, μόνο ένας άλλος Παπανδρέου μπορεί να το αλλάξει». Το κόμμα- κράτος που κυριάρχησε στις πρώτες κυβερνητικές περιόδους του ΠαΣοΚ υποχωρεί. Οι άνθρωποι που περιέβαλλαν τον Ανδρέα βλέπουν να χάνουν σταδιακά την επαφή τους με τα κέντρα εξουσίας. Για την ακρίβεια, μόνο ο Θ. Πάγκαλος απέμεινε απ΄ το πολιτικό προσωπικό που είχε ρόλο στις κυβερνήσεις και το κόμμα επί Ανδρέα.

Αυτή η αλλαγή- υπό την πίεση των πραγμάτων που παρέλαβε ο σημερινός Πρωθυπουργός, αλλά και κατ΄ εφαρμογή όσων πιστεύει από χρόνιαδεν οδηγεί απλώς στον μετασχηματισμό του ΠαΣοΚ που κατέλιπε ο Ανδρέας Παπανδρέου και μάλλον ελάχιστα επηρεάστηκε από τον Κώστα Σημίτη. Ιδρύεται, χωρίς ιδρυτική διακήρυξη, ένα άλλο κόμμα, όλως διαφορετικό απ΄ το παλαιό. Στην πραγματικότητα εφαρμόζει το «Γιώργο άλλαξέ τα όλα» του 2004, χωρίς να το διακηρύσσει. Η καλύτερα: επιδιώκει να απομακρύνει το ΠαΣοΚ από το παπανδρεϊκό παρελθόν του για να διασφαλίσει το παπαναδρεϊκό μέλλον του. ΤΑ ΝΕΑ