Εσωτερικός δαίμονας...

kourdistoportocali.com
Από τον Ευάγγελο Χριστοδούλου
Κάθε κοινωνία δημιουργεί τους εχθρούς της . Αντίστοιχα και κάθε κοινωνική τάξη δημιουργεί τους δικούς της εχθρούς . Πηγάζουν μέσα από την ίδια την ύπαρξή της γιατί απλά δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτούς . Ξεπηδούν μέσα από τα ίδια της τα οράματα που γεννά σύμφωνα πάντα με τα δικά της μέτρα και ανάλογα με το που θέλει να φτάσει . Η απειλή , είναι μία...

«προβολή της εσώτερης αμφιταλάντευσης της κοινωνίας» , γύρω από τα ήθη και τους τρόπους της , γύρω από τον τρόπο που ζουν τα μέλη της και το πώς αναπαράγουν αυτόν τον τρόπο . Με άλλα λόγια , όταν η κοινωνία είναι αβέβαιη για τη δική της τάξη πραγμάτων , αναπτύσσει τη νοοτροπία του πολιορκημένου φρουρίου . Στην πραγματικότητα όμως οι εχθροί που πολιορκούν τα τείχη της είναι οι δικοί της , αποκλειστικά δικοί της εσωτερικοί δαίμονες .

Ο εσωτερικός δαίμονας της σημερινής κοινωνίας είναι οτιδήποτε γεννά η σαγηνευτική δύναμη της καταναλωτικής αγοράς . Η κοινωνία των καταναλωτών δεν μπορεί να κάνει τίποτε χωρίς αυτή τη σαγήνη . Δεν μπορεί να κάνει πόλεμο ενάντια στην τάση της αγοράς που δεν είναι άλλη από το να μεγεθύνει τα όνειρα και τις επιθυμίες των καταναλωτών μέχρι σημείου παραφοράς . Η κατανάλωση είναι το μέτρο της επιτυχημένης ζωής , της ευτυχίας και της ανθρώπινης ευπρέπειας . Κανένας αριθμός αποκτημάτων και συναρπαστικών εντυπώσεων δεν φέρνει ικανοποίηση , γιατί δεν υπάρχει όριο . Δεν υπάρχουν μέτρα και σταθμά να τηρηθούν γιατί απλά «η γραμμή τερματισμού προχωρά μαζί με το δρομέα». Ταυτόχρονα όμως εξαφανίζεται σταδιακά η πιθανότητα ανακατανομής των καταναλωτικών αγαθών και εκείνοι που δεν μπορούν να συμμετέχουν στο καταναλωτικό πανηγύρι , έχουν μόνο ένα μονοπάτι δράσης να ακολουθήσουν προκειμένου να πετύχουν τα στάνταρντς που προωθεί η καταναλωτική κοινωνία : να επιδιώξουν άμεσα τους σκοπούς χωρίς να χρησιμοποιήσουν κάποια μέσα . Εξάλλου δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις κάτι που δεν κατέχεις .

Ότι καταγράφεται ως «αυξημένη εγκληματικότητα» , δεν είναι προϊόν δυσλειτουργίας ή αμέλειας , αλλά ούτε και εξωτερικών παραγόντων προς την ίδια την κοινωνία . Παρόλη την μεγάλη προσπάθεια που γίνεται να παρουσιαστούν τα πράγματα έτσι ακριβώς , με την συσχέτιση εγκληματικότητας και μετανάστευσης στην πραγματικότητα είναι κάτι που παράγεται από την ίδια την κοινωνία , και κυρίως την καταναλωτική κοινωνία . Είναι ένα αναπόφευκτο προϊόν . Όσο μεγαλύτερη είναι η σαγήνη της αγοράς , δηλαδή όσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση , τόσο περισσότερο ασφαλής και ευημερούσα είναι η καταναλωτική κοινωνία . Όμως , ταυτόχρονα αυξάνεται και βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα σε αυτούς που ορέγονται και εκείνους που μπορούν να ικανοποιήσουν τις ορέξεις τους ή ανάμεσα σε αυτούς που έχουν σαγηνευτεί και ενεργούν ωθούμενοι υπό το κράτος της σαγήνης και εκείνους που έχουν σαγηνευτεί αλλά δεν μπορούν να ενεργήσουν με τον τρόπο που αναμένεται . Τα δελεαστικά ερεθίσματα για να έχουν αποτέλεσμα πρέπει να μεταδίδονται αδιακρίτως και προς όλες τις κατευθύνσεις . Δυστυχώς , αυτοί που μπορούν να ακούσουν είναι περισσότεροι από αυτούς που μπορούν να αποκριθούν σε τέτοια μηνύματα . Όσοι δεν μπορούν να ενεργήσουν όπως «πρέπει» , απλώς παρακολουθούν το εκθαμβωτικό θέαμα εκείνων που μπορούν . Εγγράφεται στο φαντασιακό τους , για να θυμηθούμε λίγο και τον Κ. Καστοριάδη , πως η σπατάλη είναι σημάδι ευτυχίας και επιτυχίας , οδηγώντας στον δρόμο της δημόσιας φήμης και μνείας . Η κατοχή και η κατανάλωση ορισμένων αντικειμένων καθώς και ορισμένες πρακτικές , είναι απαραίτητη συνθήκη για την απόκτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας .

Από όλα τα μέσα και τα κανάλια επικοινωνίας το μήνυμα έρχεται καθαρό και πεντακάθαρο : δεν υπάρχουν μέτρα και σταθμά εκτός από το πώς θα αρπάξει κανείς τα περισσότερα . Αυτό βλέπουν οι πάντες γύρω τους και με βάση αυτό πορεύονται , το να παίζουν σωστά τα χαρτιά τους .

Από την πλευρά των καταναλωτών , υπάρχουν μέσα τα οποία μπορούν να ελέγχονται από το κράτος και βαφτίζονται «νόμιμα» ενώ αυτά που δεν ελέγχονται βαφτίζονται παράνομα . Όπως ακριβώς και στα καζίνο , που οι ιδιοκτήτες τους βαφτίζουν παράνομη οποιαδήποτε προσπάθεια γίνεται από κάποιον να παίξει τυχερό παιχνίδι έξω από τα συγκεκριμένα «ιδρύματα» . Όταν λοιπόν κάποιος δεν έχει πρόσβαση στο νόμιμο χρήμα , είναι υποχρεωμένος να καταφύγει στα μέσα που έχει προκειμένου να το αποκτήσει , είτε αυτά είναι νόμιμα είτε παράνομα . Η περίπτωση του να βγει έξω εντελώς από αυτή τη διαδικασία , απορρίπτεται αμέσως εξαιτίας της σαγηνευτικής δύναμης της αγοράς που κάνει την παραπάνω σκέψη αδιανόητη .

Ο αφοπλισμός , η αποδυνάμωση και η καταστολή των ανήμπορων καταναλωτών , είναι απαραίτητο συμπλήρωμα σε μία καθοδηγούμενη από την αγορά κοινωνία . Είναι αυτοί που πρέπει να μείνουν έξω από το παιχνίδι ως άχρηστο προϊόν της . Ταυτόχρονα, αυτοί που μένουν στο παιχνίδι πρέπει να έχουν κάποιους να τους θυμίζουν συνεχώς τις συνέπειες του να μην είσαι ενεργός καταναλωτής . Η κοινωνία του «έχω» , οδηγεί πάντα στον ατομισμό σε αντίθεση με την κοινωνία του «είμαι» που βάζει αναγκαστικά την συλλογικότητα πάνω απ όλα . Έτσι αυτοί που κάποτε θεωρούνταν συλλογικό πλήγμα και έπρεπε να αντιμετωπιστούν συλλογικά , τώρα προσδιορίζονται ως ατομικό αδίκημα . Είναι η περίφημη τάξη των κακούργων , άκρως επικίνδυνη . Μπορούμε συνεπώς εύκολα να αναπληρώσουμε τους παραπαίοντες οργανισμούς ή θεσμούς πρόνοιας με τις υπέροχες , μοντέρνες και εξαιρετικά ασφαλής για εμάς τους νοικοκυραίους , φυλακές .

Οι συμπεριφορές που μπαίνουν στην κατηγορία των αδικημάτων συνεχώς αυξάνονται . Αυτό όμως δεν αποτελεί εμπόδιο στην πάντα πληρούσα καταναλωτική κοινωνία . Αντίθετα αποτελεί φυσικό συμπλήρωμα και προϋπόθεση . Ο κύριος λόγος που συμβαίνει αυτό , είναι το γεγονός ότι οι ελαττωματικοί καταναλωτές είναι ακριβώς η ενσάρκωση των εσωτερικών δαιμόνων της καταναλωτικής ζωής . Είναι αυτοί που τα αγοραστικά τους μέσα δεν ανταποκρίνονται στις ορέξεις τους , αλλά είναι και αυτοί που βάζουν ταβάνι αναγκαστικά στις επιθυμίες τους γιατί γνωρίζουν πως ποτέ δεν θα τα καταφέρουν . Το ενοχοποιημένο περιθώριο ,χρησιμεύει ως υπόνομος στον οποίο καταλήγουν οι αναπόφευκτες αναθυμιάσεις της καταναλωτικής σαγήνης , ώστε αυτοί που παραμένουν στο παιχνίδι να μην χρειάζεται να ανησυχούν για δική τους κατάσταση .

Αυτό είναι το κύριο ερέθισμα της «κοινωνίας του δεσμωτηρίου» (Nils Christie). Είναι ελάχιστες οι ελπίδες για επιβράδυνση αυτής της πορείας , πόσο μάλλον για αναστροφή . Μέσα σε μία απορρυθμισμένη και ιδιωτικοποιημένη κοινωνία η οποία κινείται και ελέγχεται από την καταναλωτική αγορά , η «εγκληματικότητα» θα είναι πάντα το κρυφό και νόθο παιδί της .