Η επανάσταση του «σαπουνιού»

Της Πόπης Διαμαντάκου
Οι σαπουνόπερες εξακολουθούν να παθιάζουν, όπως τα παραμύθια τα μωρά, διόλου τυχαία λένε οι ειδικοί, αφού πρόκειται για «επαναστατική» πράξη. Από τη «Βέρα στο δεξί» στα «Μυστικά της Εδέμ» και στη «Ζωή της άλλης», σαπουνόπερες που αποδεικνύουν ότι το φιλοθέαμον εξακολουθεί να παθιάζεται με το είδος. Στην πραγματικότητα είναι το μόνο που παραμένει σταθερή αξία, βασισμένο στα ίδια πάντα κλισέ, με μικροδιαφορές εκσυγχρονιστικές ως προς την αισθητική και τη σκηνοθεσία.

Εύλογη η απορία για το τι είναι αυτό που συντηρεί μέσα στον χρόνο και σε κάθε γενιά το...

...γυναικείο ενδιαφέρον. Ούτε τηλεπαιχνίδια άντεξαν πάνω από δυο, τρεις σεζόν, ούτε σόου, ενώ ακόμη και οι παραδοσιακές πρωινατζούδες δεν μπορούν να υποστηρίξουν τις εκπομπές που τις ανέδειξαν. Δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ότι για μια κατηγορία γυναικών το να παρακολουθούν σαπουνόπερα θεωρείται κάτι σαν πράξη αντίστασης στο αρσενικό κατεστημένο. Κι όμως, αφθονούν οι μελέτες των θεωρητικών (Αμερικανών φυσικά, από τον Μακουέιλ ώς τη Χόμπσον, όλες εκδοθείσες τη δεκαετία του ΄80, στο απόγειο της δόξας του «Ντάλας» και της «Δυναστείας», των «Ατίθασων νιάτων» και του «Crossroads» που δεν είδαμε εδώ), οι οποίες αποδεικνύουν ότι μέρος της απόλαυσης που αισθάνεται ιδίως το γυναικείο κοινό με τις σαπουνόπερες οφείλεται στο γεγονός ότι εκείνη τη στιγμή νιώθει ότι προβαίνει σε μια πράξη απείθειας. Ακριβώς επειδή το αρσενικό κοινό, κατά κανόνα, χλευάζει το είδος αυτό της τηλεόρασης.

Στην πραγματικότητα, η παρακολούθηση σαπουνοπέρας έγινε σιωπηρά, κάτι σαν διεκδίκηση μιας γυναικείας πολιτισμικής περιοχής εντός της ανδρικής ηγεμονίας. Άλλο αν τις εν λόγω σειρές τις βλέπουν και άνδρες. Αλλά αυτό είναι αντικείμενο μιας πιο σύγχρονης μελέτης, η οποία αφορά την αλλοίωση των χαρακτηριστικών των φύλων, με τις γυναίκες να γίνονται σκληρές και αποφασιστικές και τους άνδρες πιο μαλθακοί.

Πάντως στις σαπουνόπερες οι ισχυροί ρόλοι είναι οι γυναικείοι και το σενάριο πλέκεται πάντα γύρω από αυτούς. Όσο για τον ρόλο- φετίχ, τον ρόλο της Κακιάς, που έρχεται από τα παιδικά παραμύθια, αποτελεί το βασικό στοιχείο γυναικείας ταυτότητας στη σαπουνόπερα.

Οι μοχθηρές και ραδιούργες γυναίκες κάθε σεναρίου σαπουνόπερας είναι συνήθως το alter ego της καλής μέχρι βλακείας (με περικεφαλαία) πρωταγωνίστριας. Στο «Η ζωή της άλλης» το κλισέ είναι απολύτως ευανάγνωστο. Δύο οι ρόλοι των μοχθηρών γυναικών: η γιαγιά (Κάτια Δανδουλάκη) και η υποτιθέμενη εγγονή Ξένια (Αθηνά Οικονομάκου), οι δυο τους να επιβεβαιώνουν υποτίθεται τη λαϊκή ρήση «το μήλο κάτω απ΄ τη μηλιά...». Μόνο που πρόκειται για μια απλοϊκή ανατροπή και στην πραγματικότητα η αληθινή εγγονή είναι το τέρας καλοσύνης, ενώ το τέρας κακίας που παριστάνει την εγγονή είναι η παιδική της φίλη, η οποία δεν διστάζει να κάνει πλαστοπροσωπία εις βάρος της και να της κλέψει την οικογένεια, ακόμη και τον αγαπημένο. Σημασία στους ακραίους αυτούς χαρακτήρες έχει η πλήρης απουσία συναισθημάτων. Γι΄ αυτό και προσφέρουν συναισθήματα απελευθερωτικά στις γυναίκες, οι οποίες κατηγορούνται από την ανδροκρατούμενη κοινωνία ως «πολύ συναισθηματικές» και θεωρούνται μειωμένων ικανοτήτων λόγω αυτού ακριβώς του «ελαττώματός» τους. Εξ ου και ο ρόλος της μοχθηρής είναι ο σπουδαιότερος σε κάθε σαπουνόπερα. Αλήστου μνήμης η Αλέξις της «Δυναστείας», η οποία αποδείχθηκε η εμβληματική κακιά στις σαπουνόπερες όλων των εποχών. Η Τζόαν Κόλινς κατάφερε να δώσει στον ρόλο ακόμη και στυλιστικά χαρακτηριστικά που έμειναν αξεπέραστα: χείλη φουσκωμένα από αισθητικές παρεμβάσεις, κατακόκκινα βαμμένα, με κραγιόν υγρό σαν αίμα έτοιμο να στάξει, βάτες θεόρατες στους ώμους να παραπέμπουν σε ρωμαλέο μονομάχο, στολισμένες με τόσες χάντρες και πούλιες όμως ώστε να διακωμωδείται κάθε ανάμνηση αρρενωπών μυών.

«Εκσυγχρονίστηκαν» οι μοχθηρές

Έκτοτε και οι σαπουνόπερες έγιναν πολλές και οι μοχθηρές των πρωταγωνιστικών ρόλων «εκσυγχρονίστηκαν» σε περίπου «καθημερινές» μανάδες ή πεθερές ή και άσπονδες φίλες. Σε όλες τις περιπτώσεις βέβαια, στόχος είναι η εξουσία, ολοκληρωτική, απόλυτη, όπως κανένας άνδρας, όσο και αν προσπαθούσε, δεν θα μπορούσε να πετύχει ποτέ. Γιατί οι γυναίκες στη σαπουνόπερα παραμερίζουν, αλλά δεν αρνούνται ποτέ τη χρήση του συναισθήματος. Για να διαλύσουν ολοκληρωτικά τον αντίπαλο. Αυτή κι αν είναι η ασύμμετρη απειλή.
Φαινομένα - ΝΕΑ