Οταν τα δημοσιογραφικά κλι.σέ «πυροβολούν».

Παρέμβαση του Κώστα Κυριακόπουλου
«Ο πιστολέρο με το τζιπ». Σαν να λέμε ο «δολοφόνος με το πριόνι». Δημοσιογραφικά κλισέ του θεάματος, εντυπωσιασμός του υπογαστρίου, ψυχιατρισμοί στου κασίδη το κεφάλι. Ακόμη ένας άνθρωπος που βρέθηκε σε αυτή τη θέση του παρ' ολίγον δολοφόνου -και μάλιστα κατά συρροή- λόγω ψυχικού νοσήματος, μπήκε στην τυποποιημένη φόρμα της δημοσιογραφικής κρεατομηχανής. Τα γλωσσικά κλισέ είναι βέβαιον ότι παράγουν ιδεολογία, συντηρούν κοινωνικά πρότυπα και δομές.

«Είναι ψυχοπαθής». Η φράση ακούγεται σαν...

...πασατέμπος σε πρωινάδικες και μεσημεριανάδικες προσεγγίσεις. Τι άλλο θα μπορούσε να αντιμετωπίζει ένας νέος άνθρωπος, μόλις 31 ετών, που κυκλοφορεί με ένα αυτοκίνητο και πυροβολεί αγνώστους, εκτός από προβλήματα αποσαθρωμένης ψυχικής δομής; Αυτονόητο λοιπόν, και άρα αχρείαστος ο υπερτονισμός του ψυχικού νοσήματος.

Σε όλα τα μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης -π.χ. στο BBC- κάθε δημοσιογράφος ή παραγωγός που προσλαμβάνεται, παραλαμβάνει και ένα βιβλίο περίπου πεντακοσίων σελίδων υπό τον τίτλο «Editorial Guidelines» (Οδηγός σύνταξης). Σ' αυτό θα βρει πολλές οδηγίες για το πώς θα πρέπει να χειριστεί διάφορες δύσκολες καταστάσεις, όπως και αυτήν που ζούμε, στην ελαφρολαϊκή της βέβαια εκδοχή, τις τελευταίες ημέρες. Παραβατική, εγκληματική συμπεριφορά από άνθρωπο με ψυχικό νόσημα. Δεν δείχνουμε το πρόσωπό του, προστατεύουμε την οικογένειά του, δεν αποκαλύπτουμε τους θεράποντες ιατρούς, περιγράφουμε με ακρίβεια το γεγονός, δεν παραβιάζουμε τις οικογενειακές ισορροπίες και πολλά άλλα. Εδώ, θα πείτε, είναι Ελλάδα, αλλά δεν είναι έτσι. Ή μάλλον δεν πρέπει να είναι έτσι.

Ο άντρας αυτός που φέρεται να εγκλημάτησε και ευτυχώς έμεινε μόνο στον τραυματισμό πολιτών, πληροί τις προϋποθέσεις για να πρωταγωνιστήσει στο τηλεοπτικό σανίδι ενός μικρού μέρους της ελληνικής δημοσιογραφίας. «Γόνος καλής οικογενείας, ευκατάστατος», λένε με έκπληξη. Λες και οι εγκληματικές συμπεριφορές ήταν μέχρι σήμερα αποκλειστικό προνόμιο των οικονομικά ασθενέστερων, των φτωχών. Να ένας ρατσισμός από αυτούς που τρέχουν στην καθημερινότητά μας σαν σαρκοβόρα φυτά μεταμφιεσμένα σε τουλίπες. «Οδηγούσε τζιπ», επαναλαμβάνουν μονότονα. Λες και οι δυνάμει δολοφόνοι ή οι ψυχικώς πάσχοντες διαχωρίζονται αναλόγως με τα τέλη κυκλοφορίας που πληρώνουν.

Από εκεί και πέρα τα πράγματα σοβαρεύουν περισσότερο. «Τον λυπόμαστε, βέβαια, τον νεαρό άντρα», ανεξάρτητα από το ότι ο οίκτος είναι ένα από τα πιο αντικοινωνικά συναισθήματα καθώς δεν εξηγεί αλλά συμπονά, δεν αναλύει τις κοινωνικές συνιστώσες υπό τις οποίες εξελίσσεται μια κατάσταση. Η μητέρα του άντρα αυτού έδινε τον δικό της αγώνα για να μπορέσει να πείσει το παιδί της να πάρει τα φάρμακά του. Και όλοι μιλούν γι' αυτήν, τη σχέση της με το παιδί της, το γεγονός ότι τη χαστούκισε πριν από δεκαπέντε ημέρες. Ναι, μάλιστα, σωστά είναι όλα αυτά. Αλλά η εστίαση σε αυτό το κομμάτι αφήνει απ' έξω ένα μεγαλύτερο και σημαντικότερο. Φρόντισε, ας πούμε, αυτή η πολιτεία εδώ και πολλά χρόνια να καλλιεργήσει στις μητέρες ή τους πατέρες αυτής της χώρας την κουλτούρα της ασφαλούς περίθαλψης ανθρώπων με ψυχικά νοσήματα; Οτι στην περίπτωση που εντοπίσουν υποψίες ψυχικής διαταραχής στα παιδιά τους, υπάρχει ένας επαρκής μηχανισμός που θα τα προσέξει με αγάπη, επαγγελματισμό και επιστημοσύνη και όχι με λουριά σε κάποια κρεβάτια, με δυνατά ψυχοφάρμακα και εν τέλει με το στίγμα του τρελού, που ισοδυναμεί, υπό μία έννοια, με τις σφαίρες που έριχνε ο 31χρονος;

Και για να ξαναγυρίσουμε στα δικά μας, το επίπεδο της δημοσιογραφίας που ασκούμε σε τέτοιους είδους ζητήματα αφορά συνολικά το επίπεδο του πολιτισμού. Και, για να μην ξεχνιόμαστε, μέρες που είναι, «πολιτισμένος είναι, πάντα και παντού, όποιος μπορεί να αναγνωρίζει πλήρως την ανθρώπινη υπόσταση των άλλων»1.

1. Τσβετάν Τοντόροφ, «Ο φόβος των βαρβάρων - πέρα από τη σύγκρουση των πολιτισμών», εκδ. Πόλις, μετφρ.: Γ. Καράμπελας

Ελευθεροτυπία