Περιμένοντας τη βία...

Της Πόπης Διαμαντάκου
Έναν χρόνο μετά τη μαθητική εξέγερση με αφορμή τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και οι εκδηλώσεις μνήμης και συνέχισης των αγώνων γίνονται θέαμα φόβου
Ατμόσφαιρα αναμονής. Τα δελτία ειδήσεων ενημέρωναν άλλωστε από μέρες ότι το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είναι έτοιμο. Ο υπουργός δήλωνε «μηδενική ανοχή» (εννοώντας στη βία από ομάδες που θα χρησιμοποιούσαν την επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου για να προκαλέσουν βίαια επεισόδια). Στα τηλεπαράθυρα και παντού, η «έλευση του Δεκεμβρίου» είχε...
σαφή υπαινιγμό μιας αναμονής για τα χειρότερα.

Παραμονή της 6ης Δεκεμβρίου και τα δελτία ειδήσεων θυμίζουν εκείνα της παραμονής του ξεσπάσματος του πολέμου στο Ιράκ. Είναι όλοι βέβαιοι. Ρεπόρτερ σε «κομβικά» σημεία. Το πρώτο άγριο γεγονός βίας δικαιώνει την πολεμική σκηνοθεσία. Αστυνομικοί έπεσαν θύματα επίθεσης ομάδας ροπαλοφόρων στα Εξάρχεια. Τους χτυπούσαν με μανία στο κεφάλι. Εις εξ αυτών δίνει συνεντεύξεις στα κανάλια: «Ήθελαν να με σκοτώσουν». Περιγράφει τις σκηνές φρίκης. Τους έσωσαν πολίτες. Εκείνοι που είναι έτοιμοι να σώσουν και το έχουν κάνει από την εποχή του Πολυτεχνείου και πιο παλιά, κάθε θύμα βίας. Ανοίγουν τις πόρτες των σπιτιών τους να κρυφτούν κυνηγημένοι, μπαίνουν στη μέση όταν σηκώνονται ρόπαλα. Για να σταματήσουν τη βία. Μεταφέρουν τους τραυματίες, όταν υπάρχουν. Στους συγκεχυμένους καιρούς, ένα «ένστικτο» δικαιοσύνης καθοδηγεί τους πολίτες στην υπεράσπιση του θύματος. Μοιάζει να κρατά σε απόσταση μια κοινωνία από αυτό που είναι θέαμα για την τηλεόραση. Το ξέσπασμα της βίας. Η ενημέρωση για τα μέτρα της Αστυνομίας απαραίτητη. Για το αίσθημα της ασφάλειας του πολίτη. Απέναντι στον φόβο. Οι ρεπόρτερ ακροβολισμένοι στα «καίρια» σημεία αναμεταδίδουν ειδήσεις από τις πρώτες αποτελεσματικές προληπτικές παρεμβάσεις της Αστυνομίας. Η ατμόσφαιρα πολεμική. Μια πόλη ολόκληρη, μια χώρα, περιμένει. Το ξέσπασμα. Και μέσα σε αυτό το απειλητικό σκηνικό, η μνήμη ενός 15χρονου που γίνεται σύμβολο για τα νιάτα του τόπου να διαδηλώσουν. Να διεκδικήσουν την προσοχή. Για μια ακόμη φορά. Και ενώ πέρασε ένας ολόκληρος χρόνος από τότε που βουρκωμένοι ενήλικοι δήλωναν ότι αντιλαμβάνονται την αγωνία τους, που εξυμνούσαν σε τηλεπαράθυρα και εκπομπές την «ωριμότητα» και τη δύναμή τους, που υποκλίνονταν στην επαναστατική ορμή τους.

Τα αφιερώματα σε εκείνες τις μέρες περιγράφουν γεγονότα με τον νοσταλγικό ηρωισμό που παίρνουν οι αφηγήσεις ιστορικών στιγμών. Στην «Κοινωνία ώρα Μega» μια μαθήτρια προσπαθεί να εξηγήσει τι πέτυχαν εκείνες οι κινητοποιήσεις. «Εκείνο που ξέρω», θα πει, «είναι ότι είδα στα μάτια των πολιτικών τον φόβο. Τους έχουμε στην τσίτα». Μια φράση που συνόψιζε όλα όσα δυσκολεύονται να αναλύσουν στα πάνελ και στα άρθρα επιστήμονες. Μια φράση που λέει όσα γνωρίζουμε πολύ καλά ήδη οι φιλοθεάμονες, βομβαρδισμένοι από την ψυχαγωγική, ύπουλη βία των ριαλιτζίδικων θεαμάτων. Μέσα στην αφέλειά της αποτυπώνει την κατάσταση στην οποία περιέρχονται οι δημοκρατικές κοινωνίες, όταν οι αντιθέσεις αδυνατούν να φτάσουν στη σύνθεση (κόστος πολιτικό και οικονομικό, βολέματα, εκλογικές ανάγκες) και μετατρέπονται σε μιντιακό θέαμα, στο οποίο οι αντίπαλες πλευρές μάχονται αενάως να κερδίσουν την προσοχή. Επιτίθενται στον όμοιό τους. Το δικό τους πρόβλημα πάνω από το παρόμοιο δικό του. Για να επιλυθεί με τη μεσολάβηση της υπέρτατης δύναμης, της τηλεόρασης. Γιατί ως γνωστό, και θεσμούς έχουμε και νόμους. Η λειτουργία τους χρειάζεται «σπρώξιμο».

Μήπως αυτό ακριβώς δεν συμβαίνει στα ριαλιτζίδικα θεάματα, όπου οι συμμετέχοντες γνωρίζουν πολύ καλά, ότι όσο πιο καβγατζήδες είναι τόσο μεγαλύτερη προβολή θα έχουν; Είναι μια κουλτούρα που θριαμβεύει, διαρκώς αναπαραγόμενη, που διαχέεται από τις οθόνες στην καθημερινότητα.


Ο φόβος γίνεται θέαμα, η ελπίδα όχι

Έναν χρόνο μετά και μαθητές θυμούνται (ΝΕΤ) τις ημέρες που η εξέγερσή τους και οι καταλήψεις είχαν ως αποτέλεσμα να τους ρωτούν δάσκαλοι για το πώς θα γινόταν καλύτερο το μάθημα γι΄ αυτούς. Έγινε; Άλλαξαν οι καθηγητές, οι δομές, οι κατευθύνσεις μαθημάτων;

Λίγος ο χρόνος για όλα αυτά. «Βία είναι οι κενές αίθουσες, η απουσία μέλλοντος, το ότι θα ζήσουμε χειρότερα από τους γονείς μας», λέει μια άλλη μαθήτρια στο πάνελ της ΝΕΤ. Έναν χρόνο μετά και ο ήχος των ελικοπτέρων πάνω από την πρωτεύουσα συμπληρώνει εικόνες μιας αστακοθωρακισμένης πόλης. Ο φόβος είναι το θέαμα. Η ελπίδα πάλι όχι.
Στήλη Φαινόμενα ΝΕΑ