Οι δύο πλευρές της βίας...

Της Πόπης Διαμαντάκου
Η φαντασμαγορία της βίας αναμεταδίδεται παγκοσμίως και αφηγήσεις εκπροσώπων των δύο πλευρών καθηλώνουν, αλλά μία αθέατη πτυχή όλων αυτών αναδύεται σημαντικότερη
Το κέντρο της Αθήνας παρουσιάζεται από τα διεθνή μίντια σαν πεδίο μάχης. Μοιάζει να μας αντιμετωπίζουν σαν την Ευρωντίσνεϊλαντ της βίας. Ίσως γιατί κάπως έτσι δικαιώνονται και τρομολαγνικές αναλύσεις για μια Ελλάδα που θα γίνει, αν δεν είναι ήδη, ένα είδος βιτρίνας της ευρωπαϊκής κρίσης. Μετατραπήκαμε σε πεδίο, όπου ατραξιόν βίας αναζητούν αναλυτές εκ του προχείρου.

Άλλωστε, ουκ ολίγοι...

τουρίστες εγχώριοι και αλλοδαποί χάζευαν τα επεισόδια απολαμβάνοντας ρόλο αυτόπτη μάρτυρα. Έγινε μόδα των βαριεστημένων κοινωνιών μας από την αφθονία των εικόνων ο «πολεμικός τουρισμός» (πήγαιναν στη βομβαρδισμένη Σερβία με κάμερες να φωτογραφήσουν την τραγωδία) ή ο «τουρισμός στη φτώχεια και την εξαθλίωση» (στην Ινδία κάνεις τουρ στις παραγκουπόλεις μ΄ ένα ευρώ), γιατί όχι και ο «τουρισμός σε επεισόδια αντιεξουσιαστών».

Να, όμως, που δεν είναι ελάττωμα μόνο της εγχώριας τηλεόρασης η εκμετάλλευση αποσπασματικών γεγονότων προκειμένου να σκηνοθετηθεί κλίμα απειλής, που καταναλώνεται σαν φρέσκο ψωμάκι από τους νοικοκυραίους του καναπέ. Τα εγχώρια κανάλια, ωστόσο, έκαναν ασκήσεις ωριμότητας με επιτυχία. Δεν διακόπτουν το πρόγραμμά τους, οι πληροφορίες για τα επεισόδια δίνονται από προγραμματισμένα δελτία, αποφεύγονται οι απ΄ ευθείας συνδέσεις που έκαναν άλλοτε τη χώρα ολόκληρη να μοιάζει σαν να βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Ο έλεγχος του σόου της βίας διόλου δεν σημαίνει ότι οι διαστάσεις της μειώνονται. Ο ξυλοδαρμός του πρύτανη του Πανεπιστημίου από κουκουλοφόρους, από τη μια, κι εκείνη η μηχανή με τον Ζητά να πέφτει με δύναμη επάνω σε διαδηλώτρια, από την άλλη, αποτυπώνουν ένα τελετουργικό βίας που επαναλαμβάνεται πανομοιότυπο και κάθε φορά απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την αιτία του.

Για το τελευταίο, πλήθος οι αναλύσεις. Πολιτικές και αυθαίρετες: η γενιά της απόγνωσης, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η «ζωή στα κάγκελα», όπως περιγράφει τη δική του στους «Πρωταγωνιστές» ο Πέτρος, ο «ιδεολόγος της μολότοφ», έτσι αυτοσυστήνεται στον Σταύρο Θεοδωράκη. «Όχι, δεν δικαιώνω τη βία που τα σπάει μόνο- θα πει σε μια στιγμή-, είμαι υπέρ του “κοινωνικού πολέμου”».

«Η Πατησίων άσπριζε από τα μάρμαρα που είχαν πεταχτεί» είναι η περιγραφή ενός «απέναντι» από τους «Πέτρους», του Λεωνίδα, βετεράνου των ΜΑΤ, που δίνει τις δικές του εικόνες από τα περσινά επεισόδια. Και καθώς η σκηνοθεσία αντιπαραβάλλει φράση με φράση τις αφηγήσεις των δύο, εμείς οι θεατές παρακολουθούμε για πρώτη φορά να ξεδιπλώνονται οι δύο πλευρές μαζί. Και των δύο τα πρόσωπα καλυμμένα, του Πέτρου με μαντίλα, του Λεωνίδα με τον εξοπλισμό, κράνος και μάσκα. Κανείς δεν έχει πρόσωπο στην κάμερα. Το σκηνικό, ο τοίχος ενός υπόγειου σταθμού γεμάτος γκράφιτι για τον Πέτρο. Για τον Λεωνίδα, το εσωτερικό μιας αστυνομικής κλούβας. Σκοτεινοί χώροι, άσχημοι, σαν θάλαμοι προετοιμασίας μονομάχων για την αρένα. Ο ένας κατασκευή της πόλης, ο άλλος της αστυνομίας, και οι δύο αποτυπώνουν πλευρές της ίδιας εξουσίας, του φόβου.

Αφήνουμε, όμως, στην άκρη τις αφηγήσεις Λεωνίδα και Πέτρου για εκείνα τα επεισόδια. Αρνιόμαστε τη «γοητεία» των δύο διαφορετικών τους κόσμων που συναντιούνται υπό την ειρηνική σκέπη της τηλεοπτικής σκηνοθεσίας, για να επιμείνουμε στον πιο διακριτικό, στον λιγότερο θεαματικό, αλλά που μας φαίνεται πιο ουσιαστικός. Στον κόσμο που «έγινε η αιτία» και που τον εκπροσωπεί η Λίνα, η 15χρονη μαθήτρια, η οποία καθισμένη με τον Σταύρο Θεοδωράκη στα σκαλιά του Συντάγματος, αφηγείται τις εμπειρίες της από «εκείνες τις μέρες»: «Συναντηθήκαμε στις αίθουσες οι μαθητές και, για πρώτη φορά, θυμάμαι, ακούσαμε ο ένας τον άλλον, ακόμη και αν διαφωνούσαμε- ήταν η πρώτη φορά που ακούσαμε ο ένας τις απόψεις του άλλου».

Η συνείδηση μιας γενιάς

Κάτω από τον φαντασμαγορικό πέπλο της βίας με τα χίλια διαφορετικά, αλλά στην πραγματικότητα ίδια πρόσωπα, το αληθινό μήνυμα προβάλλει πανίσχυρο με την απλότητά του και είναι ελεύθερη επικοινωνία και η συνείδηση της κοινότητας. Ούτε ο κόσμος του Λεωνίδα ούτε ο κόσμος του Πέτρου μοιάζουν με της Λίνας και καμιά βία που ξεσπάει με άλλοθι ένα κουρελιασμένο από τους ίδιους τους υποτιθέμενους υπερασπιστές του «άσυλο για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών» δεν αντέχει την καθαρότητα μιας δημοκρατικής εμπειρίας. Και αυτή βρίσκεται εκτός πεδίου κάθε μορφής εκμετάλλευσης, δεν επαναλαμβάνεται σαν τα σόου βίας, τουλάχιστον όχι ίδια, δεν προσφέρεται για διεθνή αναμετάδοση σαν «φολκλόρ», αφορά τη συνείδηση μιας γενιάς που χρειάζεται χρόνο να ωριμάσει, τις δικές της συνθήκες για να εκφραστεί, εκτός τηλεοπτικών ταχυτήτων και άμεσων εκλογικών ωφελημάτων.
Στήλη ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΝΕΑ