Οι υπόγειες διαδρομές του βρώμικου χρήματος...

ΑΧ. ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
«Χρήμα έχουν πια μόνο ο τζόγος, οι γυναίκες και η πρέζα»...
Αυτό σημειώνει επιχειρηματίας της νύχτας που γνωρίζει, όσο λίγοι, τι γίνεται μετά τη δύση του ήλιου. Το διεθνοποιημένο οργανωμένο έγκλημα εξαπλώνει τις φτερούγες του απ΄ άκρου εις άκρον και δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να επικρατήσει μέσα από «εξαγνισμένο» χρήμα στη νόμιμη αγορά. Δύο μελέτες παρουσιάζουν τη μαθηματική σχέση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και ξεπλύματος μαύρου χρήματος, αλλά και τα παθογόνα αίτια της διαχρονικά κυρίαρχης παραοικονομίας και της συνεπαγόμενης
διαφθοράς στη χώρα μας. Περισσότερα από 4,5 δισ. ευρώ, δηλαδή το...

1,9% του ελληνικού ΑΕΠ (και κάτι λιγότερο από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις!) υπολογίζονται τα μεγέθη του «ξεπλύματος» στην Ελλάδα, ενώ το 30% του ΑΕΠ αγγίζει η παραοικονομία, χαρακτηριστικά που ρίχνουν τη χώρα μας σε ποσοστά διαφθοράς... Μποτσουάνα. Η συγκεκριμένη μέτρηση του καθ΄ ημάς «ξεπλύματος» δεν έρχεται από κάποιον διεθνή οργανισμό, επιφορτισμένο με την αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά από την Ακαδημία Οικονομικών Σπουδών του Βουκουρεστίου. Τα στελέχη της (ο καθηγητής Οικονομικών Ιων Στάνκου και ο ερευνητής Ντανιέλ Ρέτσε που υπογράφουν την έρευνα) εκπόνησαν μακροχρόνια
και επίπονη εργασία, συλλέγοντας στατιστικά στοιχεία από όλο τον κόσμο. Στη συνέχεια κατασκεύασαν ένα μακροοικονομικό μοντέλο, το οποίο δύναται να υπολογίσει, με μικρές αποκλίσεις, τον όγκο του «ξεπλύματος» στο ΑΕΠ. Στο μοντέλο περιλαμβάνονται η φύση και το επίπεδο του εγκλήματος, ο μέσος όρος τζίρου κάθε εγκληματικής δραστηριότητας και ο εθνικός πλούτος. Ετσι, αφού έλαβαν υπόψη τους τα 11 πλέον συνδεδεμένα με το «ξέπλυμα» επικερδή αδικήματα, πολλαπλασιάζοντας τα μέσα κέρδη τους με τον αριθμό των αδικημάτων που καταγράφηκαν σε κάθε χώρα και ενσωματώνοντας τα αποτελέσματα στο ΑΕΠ προκύπτει το παρακάτω αποτέλεσμα.

Το 1,9% του ελληνικού ΑΕΠ αποτελεί ξέπλυμαμαύρου χρήματος, ξεπερνώντας πρακτικά τα 4,5 δισ. ευρώ, ποσό ίσο με αυτό που επιθυμεί να συγκεντρώσει η κυβέρνηση με νέους φόρους το 2010. Σημειωτέον ότι προηγούμενη εκτίμηση του FΑΤF (το «ΣΔΟΕ» του ΟΟΣΑ) ανέβασε το συγκεκριμένο νούμερο σε 5 δισ. ευρώ. Το μαθηματικό μοντέλο του ρουμάνων ερευνητών πάει και ένα βήμα παραπέρα, καθώς αποδεικνύει μέσω ενός γραμμικού μοντέλου παλινδρόμησης ότι το 8% του όγκου του «ξεπλύματος» ανακλάται στην οικονομική ανάπτυξη. «Η αύξηση του ξεπλυμένου χρήματος δημιουργεί μεσοπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη» διαπιστώνουν χαρακτηριστικά!

«Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το ξέπλυμα χρήματος, ως έναν βαθμό, αντιπροσωπεύει πόρους που αποσύρονται από την εγκληματική δραστηριότητα» σημειώνουν παρακάτω. «Η μάχη εναντίον της νομιμοποίησης παράνομων εσόδων μπορεί να έχει αντίστροφα αποτελέσματα. Ακόμη και αν βρούμε πλήρως αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπισή της δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι η εγκληματική δραστηριότητα θα εξακολουθεί να υπάρχει» σχολιάζουν.

«Επιλέγοντας τη σύγκρουση με το “ξέπλυμα” αντί τη μάχη με την ίδια την εγκληματική δραστηριότητα, που δημιουργεί “βρώμικο” πλούτο, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ότι οι παραβάτες δεν θα μπορούν να ξεπλύνουν το “βρώμικο” χρήμα και άρα δεν θα δύνανται να το χρησιμοποιήσουν για νόμιμους σκοπούς, και έτσι θα είναι υποχρεωμένοι να το επενδύσουν εκ νέου στην εγκληματική δραστηριότητα» αναφέρουν.

? Λάθος δρόμος
Αρα, συμπεραίνουν, «οι πόροι που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του “ξεπλύματος” θα πρέπει να διοχετευθούν στην καταπολέμηση του εγκλήματος, ειδάλλως θα εμποδίζουμε απλώς την επιστροφή του χρήματος από την “υπόγεια” στην κανονική οικονομία». Βέβαια, συμπληρώνουν, «τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα είναι διαφορετικά». Και καταλήγουν στο ότι «πρέπει να λάβουμε υπόψη την ανασταλτική επίδραση μιας εγκληματικής δραστηριότητας στερούμενης κερδών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν νομίμως, και έναν αριθμό από άλλα μέτρα που αποθαρρύνουν την εγκληματική δραστηριότητα».

Και αν το ξέπλυμα αποτελεί μία πτυχή της υπόθεσης, το «ελληνικό πρόβλημα» χαρακτηρίζεται διαχρονικά και από ένα διαφορετικό βάρος, τα μεγέθη της παραοικονομίας, η οποία δείχνει ότι αποτελεί «κερκόπορτα» για τη διαφθορά.

Ετσι, επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε είναι η μελέτη του αναπληρωτή καθηγητή Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Διεθνούς Οικονομικού Εγκλήματος στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και νομικού Σ. Κάτσιου (έχει δημοσιευθεί στην επιστημονική επετηρίδα «South-Εastern Journal of Εconomics» με τον τίτλο «Τhe Shadow Εconomy and Corruption in Greece»). Σημειωτέον ότι ο κ. Κάτσιος αποτελεί ίσως τον πολυγραφότερο Ελληνα περί το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και τον ρόλο του υπεράκτιου οικονομικού χώρου.

? Πρώτη γραμμή
Σύμφωνα με την έρευνά του, η Ελλάδα παρ΄ όλο που συγκαταλέγεται στις ισχυρές οικονομίες του κόσμου, παρουσιάζει εμφανή σημάδια αναπτυσσόμενης και όχι αναπτυγμένης χώρας, καθώς το πλήθος των κανονισμών και των νόμων οδηγεί σε μεγάλα μεγέθη διαφθοράς και σε μία γιγαντιαία παραοικονομία. Στη μελέτη του παρουσιάζει μετρήσεις που ανεβάζουν τη χώρα μας στην πρώτη γραμμή της παραοικονομίας στην Ευρώπη (μαζί με την Ιταλία), για την οποία ευθύνονται, όπως σημειώνει, τα σοβαρά δομικά προβλήματα της οικονομίας.

Η παραοικονομία στην Ελλάδα, σύμφωνα με αρκετές διεθνείς μελέτες, κυμαίνεται μεταξύ 27% και 30% του ΑΕΠ, φθάνει δηλαδή το ένα τρίτο της κανονικής οικονομίας. Το «ελληνικό φαινόμενο» φαίνεται να είναι «αειθαλές» καθώς, ενώ στα περισσότερα κράτη του ΟΟΣΑ η «σκιώδης» οικονομία μειώνεται σταθερά, στη χώρα μας κρατεί καλά, παρουσιάζοντας επιδόσεις αντίστοιχες των χωρών της Βαλτικής, των Δυτικών Βαλκανίων και της Κεντρικής Ασίας.

Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, τα βάρη των φόρων και των εργοδοτικών εισφορών αποτελούν μία από τις βασικότερες αιτίες εμφάνισης της παραοικονομίας. Σημειώνεται επίσης, ότι οι υπάρχουσες ενδείξεις για το τμήμα του εργατικού δυναμικού που συμμετέχει στην παραοικονομία προδίδουν ότι το μέγεθός του ξεπερνά τη συμβολή της στο ΑΕΠ, και άρα η «υπόγεια παραγωγή» θεωρείται κλάδος έντασης εργασίας!

? Κακή ποιότητα
Η «ιατρική γνωμάτευση» του φαινομένου είναι η εξής: Μεγάλος αριθμός νόμων και διατάξεων οδηγεί σε αυξημένα φαινόμενα δωροδοκίας, ενώ η υψηλή φορολογία στις επίσημες δραστηριότητες και ένα μεγάλο κανονιστικό πλαίσιο συνεπάγεται μεγάλη παραοικονομία. Και όσο πιο μεγάλη είναι αυτή, τόσο λιγότερα είναι τα κρατικά έσοδα. «Τα μεγάλα κέρδη από παράνομες δραστηριότητες, οι εμπλεκόμενες επενδύσεις, οι ισχυροί προσωπικοί δεσμοί και το σχετικά χαμηλό κόστος λειτουργίας, λόγω μειωμένης ποιότητας των θεσμών, σίγουρα θα αποθαρρύνει τους Ελληνες στην επιστροφή τους στην επίσημη οικονομία» αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Πίσω από αυτά δεν κρύβεται τίποτε άλλο από ένα περίπλοκο φορολογικό σύστημα με ατελείωτους κανόνες. «Εφόσον οι περίπλοκοι φορολογικοί κανόνες επιδέχονται πολλές ερμηνείες, παρακινούν τους φορολογουμένους είτε να ρισκάρουν, ελπίζοντας στην εξαπάτηση των φορολογικών αρχών, είτε να δωροδοκήσουν ούτως ώστε να πετύχουν την πλέον προτιμητέα ερμηνεία προς όφελός τους ή προς αποφυγή φορολογικού ελέγχου» σημειώνεται πιο κάτω.

«Οι υψηλότεροι φόροι μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό λόγο για εταιρείεςνα μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στην παραοικονομία» επισημαίνεται, χαρακτηρίζοντας την Ελλάδα ως «κατ΄ εξοχήν παράδειγμα» μιας χώρας που έχει μετριοπαθείς φορολογικούς συντελεστές, αλλά και ένα διεφθαρμένο σύστημα φορολογικής διοίκησης, το οποίο επιβαρύνει πολίτες και επιχειρήσεις και τους ωθεί στην παραοικονομία. «Αν δεν βελτιωθεί δραστικά η ποιότητα των θεσμών, κάθε φορολογική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα όχι μόνο θα αποτύχει στη μείωση της παραοικονομίας, αλλά είναι πιθανότερο να αυξήσει την εγκληματική δραστηριότητα» σχολιάζεται ενδεικτικά.

Η κρατική διαφθορά
ΩΣ ΠΡΟΣτα παθογόνα αίτια της διαφθοράς, ο κ. Κάτσιος εντοπίζει τον «κάθετο» χαρακτήρα της διαφθοράς στη Δημόσια Διοίκηση, η οποία ξεκινά από υψηλά κλιμάκια για να διαχυθεί σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. «Οι επιπτώσεις αυτής της κλίμακας διαφθοράς... είναι καταστρεπτικές για μία αναπτυγμένη χώρα» σημειώνει, και αυτό διότι, όπως αναφέρει, λειτουργούν ανασταλτικά για τις ξένες επενδύσεις, μειώνουν τους ρυθμούς ανάπτυξης, πληγώνουν τον ανταγωνισμό και παράγουν σκιώδη οικονομική δραστηριότητα. «Οι έλληνες πολιτικοί φαίνεται να αγνοούν τις έρευνες που δείχνουν ότι υψηλότεροι φορολογικοί συντελεστές συνδέονται με μικρότερες ανεπίσημες οικονομικές δραστηριότητες ως ποσοστό του ΑΕΠ και ότι η διαφθορά συνδέεται με μεγαλύτερη “γκρίζα” δραστηριότητα. Οι επιχειρηματίες βγαίνουν στην παρανομία όχι για να αποφύγουν τη φορολογία, αλλά για να μειώσουν το βάρος της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς» τονίζει ο κ. Κάτσιος για να καταλήξει λέγοντας: «Η στενή και συνεχής σχέση μεταξύ του μεγέθους της σκιώδους οικονομίας και του όγκου της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι στενά συνδεδεμένη με τα ανακλαστικά των “μη προνομιούχων”. Αυτών που δεν θέλουν ή δεν μπορούν ή δεν έχουν τις επαφές με τους γραφειοκράτες της διοίκησης. Αυτών που συστηματικά επιλέγουν τη “σκοτεινή” πλευρά της οικονομίας ως υποκατάστατο της διαφθοράς, κάνοντάς την συμπληρωματική ενός διεφθαρμένου κράτους».
ΤΟ ΒΗΜΑ