Οι Ρωμαίοι ξανάρχονται στη Θεσσαλονίκη...

Σε ποιον βαθμό εκρωμαΐστηκε η αρχαία ελληνική τέχνη στους αιώνες της κυριαρχίας της από τους Ρωμαίους; Αποδέχθηκαν όλοι τα νέα στοιχεία που έφερνε η ξένη κουλτούρα, και κατά πόσον; Οσο και αν τα ερωτήματα φαίνονται εκ πρώτης όψεως φιλολογικά, το γεγονός ότι η Ελλάδα υπήρξε επί αιώνες επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τα κατάλοιπα της ρωμαϊκής τέχνης βρίσκονται ή αποκαλύπτονται παντού γύρω μας ανάγει το ζήτημα από την απλή καλλιτεχνική του διάσταση στην πολιτικο-κοινωνική κατάσταση που επικρατούσε στις κατεχόμενες περιοχές. Ακριβώς αυτό το θέμα, της καλλιτεχνικής παραγωγής μέσα στο πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μελετούν οι επιστήμονες, έλληνες και ξένοι, που μετέχουν στο διεθνές συνέδριο «Κλασική παράδοση και νεωτερικά στοιχεία στην πλαστική της ρωμαϊκής Ελλάδας», το οποίο θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη από 7 ως 9 Μαΐου.

Ο στόχος του συνεδρίου λοιπόν είναι να...

γίνουν γνωστά και κυρίως να μελετηθούν μνημεία της πλαστικής στην Ελλάδα από τον 1ο π.Χ. αιώνα, όταν η τέχνη της Ρώμης, έχοντας διαμορφώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, αρχίζει να ασκεί επίδραση στην τέχνη των κατακτημένων περιοχών ως την Υστερη Αρχαιότητα. Ετσι θα εξεταστεί και ο εκρωμαϊσμός, δηλαδή η πρόσληψη και η επεξεργασία στοιχείων που προήλθαν από τη Ρώμη. Οι εισηγητές θα παρουσιάσουν γλυπτά διαφόρων κατηγοριών με σκοπό να διερευνηθούν οι τύποι, η εικονογραφία και τα στυλιστικά χαρακτηριστικά τους και να τεθούν ερωτήματα που αφορούν την εμφάνιση νεωτερικών χαρακτηριστικών αλλά και την εμμονή των τοπικών εργαστηρίων στις δικές τους παραδόσεις. Από την άλλη, δεν λείπει η σύγκριση μεταξύ διαφόρων περιοχών στον βαθμό που καθεμία από αυτές αφομοίωσε διάφορα στοιχεία.

Την οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου αποτελούν η κυρία Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβερίου, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, η κυρία Παυλίνα Καραναστάση , αναπληρώτρια καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, και ο κ. Δημήτρης Δαμάσκος , επίκουρος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Οι εισηγητές θα «κινηθούν» θεματολογικά σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ετσι, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Πέτρος Θέμελης θα αναφερθεί σε ακρόλιθα από τη Μεσσήνη- πέντε ζευγάρια πελμάτων, τρία χέρια και τρία κεφάλια που ήρθαν στο φως βορείως του Γυμνασίου- και ο κ. Δαμάσκος θα αναφερθεί στη μελέτη ενός δωρικού κίονα και τριών πεσσών από μάρμαρο που φέρουν γλυπτή διακόσμηση προτομών γυμνών ανδρικών μορφών (βρέθηκαν στην Καβάλα). Η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κυρία Ισμήνη Τριάντη θα εστιάσει την ανακοίνωσή της σε κεφαλή αθλητή που βρέθηκε κατά την ανασκαφή για την ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως στου Μακρυγιάννη, ο κ. Ρ. Σμιθ, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και ανασκαφεύς της μικρασιατικής Αφροδισιάδας, θα μιλήσει για τον «δεύτερο βίο» τον γλυπτών, την εκ νέου χρησιμοποίησή τους δηλαδή, ενώ η κυρία Καραναστάση θα παρουσιάσει δείγματα της πλούσιας γλυπτικής από την Κρήτη εξετάζοντας τις ποικίλες επιδράσεις που δέχθηκε το νησί.

Oι αναφορές σε ρωμαϊκά ευρήματα της Βορείου Ελλάδος κρατούν πάντως τα σκήπτρα, όπως: Η εισήγηση του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ κ. Εμμανουήλ Βουτυρά για έναν «Ορθιο Σάραπη από τη Θεσσαλονίκη». Η μελέτη της δρος Κατερίνας Τζαναβάρη του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης για «Μία κολοσσιαία αυτοκρατορική κεφαλή από τη Βέροια», η οποία εκτιμάται ότι είναι μεταρρύθμιση πορτρέτου του Νέρωνα (μετά την ανακήρυξή του ως εχθρού του ρωμαϊκού κράτους).

Η παρουσίαση ενός εξαιρετικής σημασίας «Ναόσχημου ταφικού μνημείου από τον σιδηροδρομικό σταθμό Αγγίστας Σερρών» από τη δρα Χρυσούλα Ιωακειμίδου. Και φυσικά, η εισήγηση του ομότιμου καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ κ. Γιώργου Δεσπίνημε θέμα «Ρωμαϊκά ακρόλιθα» από τη Θεσσαλονίκη, μέσω των οποίων, όπως ο ίδιος καταθέτει, είναι δυνατή η γραφική αναπαράσταση των γλυπτών.

Η θεά Ρώμη «κατοικούσε» στην οδό Διοικητηρίου
[Το άγαλμα της θεάς Ρώμης που βρέθηκε σε αρχαίο ναό στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ]
Το άγαλμα της θεάς Ρώμης που βρέθηκε σε αρχαίο ναό στο κέντρο της Θεσσαλονίκης
Ναός της Ρώμης και του Διός Ελευθερίου θεωρεί η κυρία Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβερίου ότι ήταν τα κατάλοιπα του κτίσματος που έχει αποκαλυφθεί στη Θεσσαλονίκη (οδός Διοικητηρίου και Κρυστάλλη). Αφετηρία για τη διατύπωση της συγκεκριμένης άποψης υπήρξε για την ίδια το άγαλμα της θεάς Ρώμης, το οποίο βρέθηκε ακέφαλο κατά την ανασκαφή του ναού.

«Το άγαλμα χρονολογείται από την εποχή του Αδριανού και θεωρώ ότι αποτελούσε λατρευτικό ζευγάρι μαζί με το επίσης αδριάνειο γυμνό άγαλμα του αιγιόχου αυτοκράτορα, πιθανότατα του Αδριανού, ο οποίος εικονίζεται ως Δίας» λέει η κυρία ΣτεφανίδουΤιβερίου. Οπως προσθέτει επεξηγηματικά μάλιστα, η λατρεία της Ρώμης και του Διός συνδέθηκε στη Μακεδονία με τη λατρεία του αυτοκράτορα.

«Το τέμενος της παλαιάς αυτής λατρείας εξωραΐστηκε, όπως πιστεύω, στην εποχή του Αδριανού, όταν η πόλη έγινε μέλος του πανελληνίου»καταλήγει.

Με την ανακοίνωσή της η κυρία Στεφανίδου-Τιβερίου αντικρούει την άποψη που είχε διατυπωθεί, ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Αφροδίτη, είχε ιδρυθεί αρχικώς στη γειτονική Αινεία και στα χρόνια του Αυγούστου μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να στεγάσει την κοινή λατρεία Αφροδίτης και Ιούλιου Καίσαρα. Ας σημειωθεί ότι για την κατασκευή του ναού, ο οποίος ήταν ιωνικού ρυθμού, είχαν χρησιμοποιηθεί αρχιτεκτονικά μέλη της Υστερης Αρχαϊκής Εποχής, ενώ μεταξύ των ευρημάτων υπήρχαν, πλην της Ρώμης, ένας τηβεννοφόρος άνδρας, δύο θωρακοφόροι με πλούσια διακοσμημένο θώρακα και ένα γυμνό άγαλμα με αιγίδα.

«Τα τρία τελευταία τουλάχιστον ήταν πιθανότατα αυτοκρατορικοί ανδριάντες» θεωρεί η κυρία Στεφανίδου-Τιβερίου.
Από ΤΟ ΒΗΜΑ