Η κρυφή γοητεία της απληστίας...

Του Γ. Χ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Οι τράπεζες δεν έχουν ισχυρά κίνητρα για να δώσουν τώρα καινούρια δάνεια...
Ενα από τα μεγάλα προβλήματά τους είναι ότι πρέπει να έχουν ποιοτική και μεγάλη κεφαλαιακή βάση (τα ίδια κεφάλαια που έχουν καταβάλει οι μέτοχοι) για να στηρίξουν τα ανοίγματά τους (το ενεργητικό τους: τα δάνεια που έχουν δώσει και τα ομόλογα που έχουν αγοράσει). Οσο περισσότερο ανοίγονται (με νέα δάνεια) τόσο οι μέτοχοι πρέπει να ενισχύουν τα ίδια κεφάλαια με αυξήσεις κεφαλαίου (τώρα, βέβαια, οι «ενέσεις» έγιναν με κρατικό χρήμα).
Επομένως, η προτεραιότητα των...

τραπεζών αυτή την περίοδο είναι να συμμαζέψουν όσο περισσότερο γίνεται τους ισολογισμούς τους και όχι να αυξήσουν τα κέρδη τους, ούτε να διευρύνουν τα μερίδια αγοράς τους χορηγώντας νέα δάνεια.

Από την άλλη πλευρά, καθώς η πίεση για έσοδα είναι και αυτή πολύ μεγάλη, αυξάνουν με κάθε τρόπο το περιθώριο κέρδους τους (το ποσοστό που χρεώνουν στον πελάτη πάνω από το κόστος χρήματος που έχουν οι ίδιες) σε όλες τις κατηγορίες δανείων για τις οποίες μπορούν να το κάνουν (αναχρηματοδοτήσεις, επιχειρηματικά, καταναλωτικά, κάρτες). Αυτό εξηγεί και γιατί ενώ τα επιτόκια αναφοράς (euribor και επιτόκιο παρέμβασης της ΕΚΤ) υποχωρούν, το κόστος χρήματος για την αγορά δεν μειώνεται ανάλογα.

Υπό κανονικές συνθήκες η κατάσταση αυτή δεν θα ήταν τεράστιο πρόβλημα. Απλώς κάποιοι πελάτες θα πλήρωναν ακριβότερα επιτόκια, όπως συνήθως. Σήμερα, όμως, η χορήγηση ρευστότητας στην αγορά είναι ζήτημα που αφορά όλη την οικονομία και την κοινωνία. Για πολλούς είναι θέμα επιβίωσης.

Ολες οι τράπεζες έχουν κάνει τα κριτήρια χορήγησης νέων δανείων «δρακόντεια», για να μειώσουν τον κίνδυνο νέων επισφαλειών, σε σημείο που στην «πιάτσα» λέγεται ότι ο μόνος τρόπο προκειμένου να πάρει κάποιος δάνειο είναι να μπορεί να αποδείξει ότι... δεν το χρειάζεται. Από την πλευρά της τράπεζας η πρακτική αυτή σε μεγάλο βαθμό είναι ορθή και επιβεβλημένη. Κανείς δεν μπορεί να απαιτήσει από τις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν καταδικασμένες οικονομικά δραστηριότητες.

Το πρόβλημα είναι ότι ακολουθήθηκε η εντελώς αντίθετη πρακτική τα προηγούμενα χρόνια, καθώς οι τράπεζες έδιναν δάνεια για κάθε χρήση με πολύ χαλαρούς όρους, ενώ διαφήμιζαν την ευκολία (δάνεια για διακοπές, για σκι κ.λπ.).

Για την απαράδεκτη αυτή κατάσταση (την οποία πληρώνουμε σήμερα) η κύρια ευθύνη ανήκει στις εποπτικές αρχές των τελευταίων ετών (προηγούμενη διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος και κρατικές υπηρεσίες προστασίας του καταναλωτή) που δεν δημιούργησαν ένα αποτελεσματικό πλαίσιο όρων και περιορισμών. Γι' αυτό και είναι τουλάχιστον ελλιπής η διαπίστωση που γίνεται ότι η «απληστία» ήταν η βασική αιτία της κατάστασης που οδήγησε στην κρίση.

Η «απληστία» είναι απλώς μια φορτισμένη λέξη, που σε όρους αγοράς σημαίνει «ροπή για μεγιστοποίηση κερδών». Και είναι προαπαιτούμενο για να λειτουργήσει η ελεύθερη αγορά. Ξέρει κάποιος μια επιχείρηση που θα προσλάμβανε στελέχη τα οποία θα είχαν «ροπή για ελαχιστοποίηση κερδών»; Μα και βέβαια ήταν, και είναι, όλοι «άπληστοι». Είναι η δουλειά τους. Γι' αυτό, όμως, χρειάζονται οι κανόνες και οι περιορισμοί στη λειτουργία της αγοράς, καθώς και μηχανισμοί ελέγχου της εφαρμογής τους, ώστε το σύστημα να μην ξεφεύγει και -κυρίως- να προστατεύονται οι πιο αδύναμοι κρίκοι.

Οι διαπιστώσεις αυτές δεν έχουν μόνο ιστορική αξία. Γιατί οι όροι λειτουργίας παραμένουν οι ίδιοι. Και όσο το τραπεζικό σύστημα παραμένει ως έχει δεν θα είναι δυνατή η χορήγηση ρευστότητας στην αγορά και την οικονομία. Χρειάζονται ριζικές παρεμβάσεις από το κράτος, ενδεχομένως και με τη δημιουργία μεγάλων κρατικών τραπεζών, οι οποίες θα λειτουργήσουν (έστω προσωρινά) υπέρ της οικονομίας και όχι υπέρ του ισολογισμού τους. Οι πιθανές ζημίες τους θα καλυφθούν από το κοινωνικό σύνολο, το οποίο, όμως, θα έχει επωφεληθεί.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ.